Kanser hastalarına Covid-19 virüsü enfekte olma riskine değinen Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Karagöl, “Bağışıklık sistemi, lenfoma, myelom, lösemi gibi bazı kanser türlerinde Covid-19 virüsü enfeksiyon sürecinden olumsuz etkilenmektedir. Bu da hastaların mikroplara karşı korumasız hale gelmesine neden olmaktadır. Bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen ışın, cerrahi operasyon ve kemoterapi gibi tedavilerden dolayı mikroplarla savaşta vücut daha güçsüz kalabilmektedir. Ayrıca tedavi kaynaklı görülen beslenme bozukluklarından dolayı da bağışıklık sistemi baskılanmaktadır. Yine mikroba karşı verilen mücadelede hastanın moralinin bozuk olması da mikropla yapılan savaşı bir hayli zorlaştırmaktadır.” ifadelerine yer verdi.

Kanser Hastaları Beslenme ve Uyku düzenine Dikkat Etmeli

Covid-19 virüsü enfeksiyonunda sık rastlanan bazı semptomlar ile kanser hastalarının bazı bulgularının karıştırılabildiğini ifade eden Prof. Dr. Karagöl, “Bazı vakalarda ateş gibi enfeksiyon semptomları bağışıklık sisteminin baskılanmasından kaynaklı görülmemektedir. Akciğer kanseri olan hastalarda öksürük ve nefes darlığı şikayetlerine sık rastlanmaktadır. Ancak çoğu zaman bu şikayetler, Covid-19 virüsü enfeksiyonuyla karıştırılmaktadır. Ayrıca Covid-19 virüsü enfeksiyonunda çok sık rastlanan tat ve koku kayıplarına kanser ilaçlarından dolayı kanser hastalarında da rastlanabilmektedir.

Covid-19 virüsü enfeksiyonundan korunmada kanser hastaları herkesten daha dikkatli davranmalıdır. Özellikle bağışıklık sisteminin kuvvetli kalmasında en etkili faktörler olan beslenme ve uyku düzenine çok dikkat edilmelidir. Kanser hastalarının 23.30’a kadar yatmış olması tavsiye edilmektedir. Günlük hafif bir egzersizin ya da yürüyüşün en az 20 dakika yapılması gerekmektedir. Bitkisel takviyeler ise muhakkak hekim kontrolünde alınmalıdır.” diye konuştu.

Koronavirüs Aşısı Tedavi Devam Ederken Uygulanabilir

Covid-19 virüsü enfeksiyonundan korunmak için uygulanan gerek ölü virüs aşılarının, gerekse de m-RNA aşılarının yan etkilerinin kanser hastalarında normal sağlıklı insanlardan farklı olmadığına değinen Prof. Dr. Karagöl, “Kanser hastalarına da normal insanlar gibi aşı uygulanabilir. Ancak kanser hastalarının aşı uygulanırken 2 gruba ayrılması gerekmektedir. Kanser tedavileri bitmiş ve takip sürecinde olan hastalar ile radyoterapi, ilaç tedavisi ve cerrahi süreci süren kanser hastaları olmak üzere. Kanser tedavisini tamamlayan ve takip aşamasında olan hastalara Covid-19 virüsü aşısı, normal sağlıklı insanlardaki gibi uygulanabilir. Kanser hastalığından dolayı immünoterapi, kemoterapi, hormonoterapi ya da akıllı ilaç tedavisi süren hastalarda da şu ana kadar normal insanlardan farklı bir yan etkiye rastlanmadı. Ancak kemoterapi süreci devam eden hastalarda aşının tutma olasılığı çok düşüktür.” şeklinde konuştu.

Aşı Zamanı Onkolog Tarafından Belirlenmeli

Kemoterapi tedavisinin ardından Covid-19 virüsü aşısının vücutta gösterebileceği etkinin düşük olabileceğinin altını çizen Prof. Dr. Karagöl, “Günlük klinik uygulamalarda kemoterapi tedavi süreci sürmesine rağmen aşı sırası gelen kanser hastalarının aşılarını hangi gün yaptırması gerektiğine Onkolog tarafından gerekli hesaplamalar yapıldıktan sonra karar verilmeli ve aşının yapılacağı gün hastaya bildirilmelidir. Tedavi süreçleri başka kliniklerde sürmekte olan kanser hastaları da onkologlarından fikir almayı ihmal etmemelidir. İlaç tedavisi süren kanser hastalarına ise Covid-19 virüsü aşısı uygulanması için tedavinin kesilmesi ya da Covid-19 virüsü aşısının uygulanması için kanser tedavisinin bitmesinin beklenmesi gerekmemektedir. Radyoterapi ve ışın tedavi süreci süren hastaların ise radyasyon onkoloğu hekimlerine danıştıktan sonra aşıyı yaptırmaları çok daha sağlıklı bir karar olacaktır.” değerlendirmesinde bulundu.  

Ülkemizde en yaygın uygulanan aşı olan Sinovac tarafından üretilen CoronaVac ve Pfizer/BioNTech aşıları Şili’de de uygulanmaktadır. Ancak ülkede günlük vaka sayısı ortalama 7 bin 215 seviyelerinde seyretmektedir. Şili’nin Covid-19 virüsü dalgasında üçüncü dalganın zirvesine henüz ulaşmadığı ifade ediliyor.

Şili Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan 6 Haziran verileri incelendiği zaman ülkede son 24 saat içerisinde 7 bin 768 yeni vaka tespit edilirken, bu vakaların 5 bininin Covid-19 semptomu gösterdiği, 2 bininin ise herhangi bir semptom göstermediği görülüyor.

Şili’de salgının başladığı günden bu tarafa toplamda 1 milyon 420 bini aşkın Covid-19 vakası görüldü. Şili’de 6 Haziran tarihinde 121 kişi Covid-19 virüsünün neden olduğu enfeksiyon sonucu hayatını kaybetti. Ülkede Covid-19 virüsü enfeksiyonundan dolayı yaşanan can kaybının ise toplamda 30 bine yaklaştığı ifade ediliyor.

Şili Aşılamada Dünyada Yedinci Sırada

John Hopkins Üniversitesi verileri incelendiği zaman nüfusa oranla dünyada en fazla aşılama yapan ülkeler arasında Şili’nin yedinci sırada yer aldığı görülüyor.

Son veriler ise ülkede 19 buçuk milyon doz aşı yapıldığını gösteriyor. Ortalama 19 milyon nüfusu olan Şili’de toplamda 8 milyon 392 bin kişiye aşı uygulandı. Bu rakam ise ülke nüfusunun yüzde 44,28’ine tekabül etmektedir. Hükümetin hedefi ise nüfusun yaklaşık yüzde 70’ini aşılayarak toplumsal bağışıklığın kazanılmasını sağlamaktır. Bunun içinde hükümet, çok yakın bir zaman içerisinde 12 yaş ve üstü çocuklara Pfizer/BioNTech aşısının uygulanması için onay verecek.

Ülkemizde ise aynı verilere göre iki doz aşı uygulanan kişi sayısı 13 milyon 69 bin 357 kişiye ulaştı. Ülkemiz, aynı listede tam doz Covid-19 aşısı uygulanan sekizinci ülke oldu. Şili ise 13’üncü sırada yer almaktadır. Ülkemiz nüfusunun yüzde 15,65’ine tam doz Covid-19 aşısı uygulandı.

Üçüncü Dalga Neden Oluyor?

Şili’deki yoğun aşılama çalışmalarına rağmen ülkede üçüncü dalga görülmesinin nedenini uzmanlar, aşının neden olduğu rehavete bağlıyor.

Dünyada İsrail ve İngiltere’den sonra en hızlı aşı kampanyasını yürüten Şili’de halk, aşılama kampanyasındaki bu hıza güvenerek koruma tedbirlerini hafife aldı. Yurtiçi ve yurtdışına yapılan seyahatler nedeniyle Brezilya (Gama) varyantı ülkeye girerken, gizlice düzenlenen Neol partileri de virüsün yayılmasında en önemli etken oldu. Bu gelişmelerin ardından ocak ayı itibariyle Şili’nin yüzde 70’inde kısıtlamalar yeniden uygulanmaya başlandı. Mart ayından itibaren ise bu kısıtlamalarda nispeten gevşemeye gidildi. Ancak vaka sayısındaki artışın önüne geçilemedi.

Uzmanlar ise kısıtlama ve sosyal mesafe kurallarının daha nüfusun büyük bir kısmı aşılanmadan gevşetildiğine dikkat çekiyor. Uzmanların altını çizdiği diğer bir önemli nokta ise vaka ve ölü sayısının ülkenin yoksul kesimlerinde daha fazla olduğu oldu. Bundan ki en büyük nedenin ise varlıklı kesimin evden çalışma ve sosyal mesafe kurallarına uymada daha avantajlı olduğu uzmanlar tarafından ifade ediliyor.

Şili Üniversitesi’nde görev yapan Bulaşıcı Hastalıklar Uzmanı Dr. Claudia Cortes, “Siyasetçiler, halk sağlığına yönelik mesajlarda insanları yanıltıyor. Ülkedeki aşılama kampanyasını ön planda tutan siyasetçiler tarafından her aşı temin edildikten sonra karnaval havası yaratılmaktadır. Bu da halkın, koronavirüs salgınına dair algısındaki beklentileri yükselttiği gibi kısıtlama ve sosyal mesafe önlemlerine karşı gevşeme ve yorgunluk hissi yaratmaktadır.” dedi.

Sinovac Aşısı Etkili mi?

Çinli Sinovac şirketinin ürettiği CoronaVac aşısının ne kadar etkili olduğu da ülkede tartışılıyor. Şili hükümeti yürüttüğü aşı kampanyasında hiç hız kesmezken, geçen hafta 2 milyon 200 bin CoronaVac aşısının temininin sağlandığı açıklandı.

Bugünlerde Dünya Sağlık Örgütü tarafından yürütülen aşı programı COVAX kapsamında Oxford/AstraZeneca aşısının 800 bin dozluk ilk partisinin ülkeye ulaşmasını bekleyen Şili hükümeti, eylül ayından evvelde Pfizer/BioNTech aşısının 8 milyon civarındaki dozunu ülkeye getirmeyi planlıyor.

Şili Üniversitesi tarafından nisan ayında gerçekleştirilen bir araştırmadan elde edilen veriler, Çinli Sinovac şirketinin ürettiği CoronaVac aşısının semptomatik enfeksiyonların önlenmesinde yüzde 67 etkili olduğunu, hastaneye yatarak tedavi görmeyi önlemede yüzde 85 etkisi olduğunu ve ölümlerin önlenmesinde de yüzde 80 başarılı olduğunu gösteriyor.

Aynı araştırmadan elde edilen bir başka sonuç ise CoronaVac aşısının iki dozu iki hafta arayla yapılırsa, etkisinin yüzde 56,5 olduğu oldu. Tek doz aşının etkisinin ise sadece yüzde 3 olduğu araştırmanın dikkat çeken sonuçları arasında yer alıyor.

Bu veriler, CoronaVac aşısının etkinliği hakkında ülkede tartışmalara neden oluyor. Tam doz aşının koruduğu kişilerin belirli bir yüzdesine virüsün enfekte olma ve virüsü yayma riski olduğuna dikkat çekiliyor.

Ülkemizde gerçekleştirilen denemelerde ise CoronaVac aşısının semptomatik vakalardaki etkinliğinin yüzde 83,5, şiddetli semptomlara karşı etkinliğinin ise yüzde 100 olduğu belirlendi.

ABD’li iki uzman tarafından Covid-19 virüsünün Çin’de bulunan bir laboratuvardan kaçtığına dair iddiaları savunur nitelikte bir makale kaleme alındı. Wall Street Journal tarafından yayımlanan makalede, Covid-19 virüsünün genom diziliminin laboratuvar teorisini ispatladığı iddia edildi.

Dünyaya Çin’deki Bir Laboratuvardan Yayıldı

ABD istihbarat yetkilileri tarafından da desteklenen bu laboratuvar teorisine göre Covid-19 virüsü Vuhan Viroloji Enstitüsü’nde yarasa virüsleri ile ilgili inceleme yapılan bir laboratuvardan sızdıktan sonra bütün dünyaya yayılarak Covid-19 pandemi süreci başladı.

Son zamanlarda ise çok sayıda uzmanın, bu iddiaların detaylı bir şekilde araştırılmasını talep etmesi üzerine bu teori yeniden dünya gündeminde yer aldı.

Kaliforniya Berkeley Üniversitesi’nde görev yapmakta olan fizik profesörü Richard Muller ve Atossa Therapeutics’in kurucu üyelerinden Dr. Stephen Quay tarafından bu iddiaları destekleyen bir köşe yazısı kaleme alındı.

ABD’li iki uzman tarafından kaleme alınan köşe yazısında laboratuvar teorisini destekler nitelikteki Covid-19 virüsü genom diziliminin zaten var olduğu iddia edildi.

Çift CGG Taşımakta Olan Covid-19 Virüsü İnsan Yapımı

Gen diziliminde A, G, C, U olmak üzere 4 temel harf yer almaktadır. Bu harfler, değişik karbon, hidrojen, nitrojen ve oksijen düzeylerine sahip olan Adenin, Guanin, Citosine, Urasil bileşenlerinin ilk harflerinden oluşmaktadır. Covid-19 virüsünün genomunu ise bu 4 harfin değişik kombinasyonlarının bir arada bulunduğu 29 bin 903 harf oluşturmaktadır.

Bu dizilimdeki 12 harflik “CCU CGG CGG GCA” kısmı Covid-19 virüsünün gücünün sırrı olarak kabul edilmektedir. Bu dizilim, Covid-19 virüsünün insan hücresine çok rahat bir şekilde girmesini sağlıyor.

Covid-19 virüsünün aşırı bulaşıcı olmasını ise bu kısmın ortasında yer alan çift CGG sağlamaktadır. Ayrıca Dr. Muller ve Dr. Quay tarafından ortaya atılan iddiaya göre bu kısım Covid-19 virüsünün aynı zamanda insan yapımı olduğunun ispatıdır. Covid-19 virüsünü içermekte olan virüs sınıfında CGG-CGG kombinasyonunun olmadığı da iki uzman tarafından ifade edilmektedir. Bu ise Covid-19 virüsünün çift CGG kombinasyonunu evrim esnasında diğer akrabalarından alamayacağını göstermektedir.

Çift CGG virüslerde çok nadir olarak bir araya gelmektedir. Ancak iki uzman tarafından kaleme alınan köşe yazısında laboratuvar ortamında yürütülen çalışmalarda bu durumun tam tersinin geçerli olduğu ifade edildi. Bunun gerekçesini de açıklayan iki uzman, “Laboratuvar deneyleri esnasında çift CGG dizisi tercih edilmektedir. Çünkü bu dizi hazır ve kullanışlı olmasının yanı sıra bilim insanları, bu diziyi yerleştirmede çok tecrübelidir.” dedi.

Bu noktadan hareket eden iki uzman, Covid-19 virüsünün zoonotik yani hayvandan insana geçen nitelikte olduğunu savunan bilim insanlarına yönelik ise şu ifadelere yer verdi:

“Bu virüsün kökeninin zoonotik olduğunu savunanlar, Covid-19 virüsünün mutasyona uğradığı zaman neden favorisi olmayan bir kombinasyonu olmayan çift CGG dizilimini seçtiğini açıklamak durumundadır. Laboratuvar ortamında araştırma yapan araştırmacılar tarafından yapılacak seçimi neden tekrarladı. Mutasyonlar yoluyla tesadüfen de gerçekleşmiş olabilir. Ancak bu kadarı da tesadüf mü?”

Laboratuvar İddiası Daha Öncede Gündemdeydi

Dr. Muller ve Dr. Quay tarafından ortaya atılan laboratuvar iddiası, bu teorinin ortaya atıldığı 2020 yılının ilk günlerinde de gündemi meşgul etmişti. Bu iddia bazı uzmanlar tarafından desteklenirken, bazı uzmanlar ise bu iddiaya fazla önem vermemişti.

Mesela The Wire gazetesine açıklamalarda bulunan Glasgow Üniversitesi’nde görev yapan Virolog David L. Robertson, bu kombinasyonun çok zor olsa da doğal yollardan bir araya gelebileceğinin mümkün olduğuna dikkat çekmişti.

Virüslerin olağan dışı olaylarda çok iyi bir uzman olduğunu ifade eden Virolog Robertson, “Bu tür virüslerde rekombinasyonun doğal yollardan oluşmasına çok sık rastlanmaktadır. Sivri uçlu proteinde rekombinasyonun kırılma noktaları mevcuttur. Bu diziler, yeterli örnek toplayamadığımız için sıra dışı görünmektedir.” diye konuşmuştu.

Dünyaca ünlü virolog ve Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü eski başkanı David Balmore’de, “Covid-19 virüsünün genetik diziliminde çift CGG olduğunu fark ettiğim anda bu dizilimin virüsün kökenine işaret ettiğini düşündüm. Bu dizilim özelliği virüsün doğal kökenli olduğuna yönelik fikirlere meydan okumaktadır.” ifadelerine yer vermişti.

Covid-19 Virüsü İnsanlarda Neden Gelişmedi?

Dr. Muller ve Dr. Quay tarafından Covid-19 virüsünün laboratuvar çıkışlı olduğunu ispatlayan tek kanıtın çift CGG dizilimi olmadığı da ifade edildi.

Kökeninin doğal olduğu ispatlanan SARS ve MERS virüslerinin insanlara bulaştıkça, en bulaşıcı formlar hüküm sürene kadar gelişmeye devam ettiği de ABD’li iki uzman tarafından ifade edildi.

SARS ve MERS virüslerindeki bu gelişime karşılık, Covid-19 virüsünün kaynağı olan SARS-COV-2 virüsünün belirlendiği andan bu tarafa çok bulaşıcı olduğu gözlenmiştir.

Tüm bu gelişmeleri dikkate alan Dr. Muller ve Dr. Quay, bilimsel kanıtların Covid-19 virüsünün laboratuvar ortamında geliştirildiğine işaret ettiğini savunuyor.

SARS-COV-2 virüsünün ortaya çıktığı andan itibaren aşırı bulaşıcı olması uzmanlar arasında daha evvelde tartışmalara yol açmıştı.

Laboratuvar teorisine destek vermeyen uzmanlar, virüsün insandan insana bu kadar hızlı yayılma kabiliyetini yarasalarda mevcutken geliştirdiğini ileri sürmüştü.

Bu tezde, Covid-19 virüsünün insana bulaşmadan evvel büyük bir değişime uğramasına gerek kalmadığı, insan hücrelerine etkili olarak saldırma kabiliyetine sahip olduğu savunuluyor.

Covid-19 virüsünün laboratuvar çıkışlı olduğuna yönelik Dr. Muller ve Dr. Quay tarafından kaleme alınan bu köşe yazısının uzmanları ikiye böleceği ve laboratuvar teorisi tartışmalarını yeniden alevlendireceği düşünülüyor.

Alman basınının iddialarına göre Almanya Sağlık Bakanlığı geçen sene temin edilen ve kullanımı sağlık koşullarına uygun olmayan maskeleri yaşlı ve engelli vatandaşlarına dağıtmak için bir proje hazırladı. Alman basınının bu iddiasına yanıt veren Sağlık Bakanlığı ise iddiaları kabul etmeyerek yalanladı. Almanya Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, “Maskelerin imhasıyla alakalı Federal hükümet tarafından herhangi bir karar alınmadı. Bu nedenle Alman basınının iddiaları ve bu iddiaların haber dayanakları hakkında herhangi bir bilgiye sahip değiliz.” denildi.

1 Milyar Euro’luk Maske Alındı

Almanya Sağlık Bakanlığı tarafından geçen sene alımı gerçekleştirilen sağlık koşulları bakımından uygun olmayan maskelerin engellilere, yaşlılara ve sosyal yardım alanlarına dağıtılmasının planlandığı ortaya çıktı.

Der Spigel tarafından ortaya atılan iddiaya göre Sağlık Bakanlığı tarafından geçen sene 1 milyar Euro maske alımı yapıldı. Maskelerin alımı esnasında bakanlık tarafından sıcaklık dayanıklılık testinin yaptırılmadığı ve bundan dolayı da maskelerin sağlık koşullarına uygun olmadığı tespit edildi.

Hiçbir işe yaramayan ve sağlık koşulları bakımından kullanımı sakıncalı olan bu maskeleri Sağlık Bakanlığı engellilere, yaşlılara ve geliri olmadığı için sosyal yardımdan istifade eden vatandaşlara dağıtarak bu maskeler için ödemesi yapılan 1 milyar avronun çöpe atılmasının önlenmesinin hedeflendiğinin de altı önemle çizildi.

Haberin içeriğinde yer alan bir diğer iddia ise bu maskelerin dağıtımının gerçekleştirilmesi için Sağlık Bakanlığının Çalışma Bakanlığı’ndan dağıtım için onay talebinde bulunduğu, ancak Çalışma Bakanlığı tarafından bu onayın verilmediği oldu.

SPD Sert Tepki Gösterdi

Bu maskelerle ilgili basında yer alan iddialara yönelik Sağlık Bakanlığı’nı eleştiren Almanya’da koalisyon ortağı Sosyal Demokrat Partili Lars Klingbeil, bu sürecin ileri gitmek manasını taşıdığını ve insanlık dışı bir uygulama olduğunu ifade etti.

SPD’li Angelika Glöckner ise “Pandemi sürecinde Sağlık Bakanı Jens Spahn tarafından birçok hata yapıldı. Spahn, şimdi de bu iddiaları kabul etmektense örtbas etmenin gayreti içerisindedir. Engelli vatandaşları, alınan kötü kararların uygulanabileceği kobaylar olarak düşünmemek gerekiyor.” ifadelerine yer verdi.

Sağlık Bakanlığı İddiaları Kabul Etmedi

Spiegel gazetesinin iddialarına yanıt veren ve bu iddiaların hiçbirini kabul etmeyen Almanya Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, “Maskelerin imhasıyla alakalı Federal hükümet tarafından herhangi bir karar alınmadı. Bunun içinde iddialarla ilgili haber dayanakları hakkında bilgi sahibi değiliz. Ayrıca maskeler temin edilirken maskelerin kalitesine çok dikkat edilmektedir. Sağlık Bakanlığı test prosedürlerinde eksiklik belirlendiği zaman ürünler kabul edilmeyerek hiçbir ödeme yapılmadı.” ifadelerine yer verildi.  

Pandemi sürecinde kalp sağlığını korumanın yöntemleri ve alınması gereken tedbirler hakkında önemli bilgiler paylaşarak vatandaşlara uyarılar ve tavsiyelerde bulunan Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Sinan Dağdelen, “Covid-19 virüsünün neden olduğu pandemi süreci yaklaşık 1,5 yıldan bu tarafa devam etmektedir. Bu süreçte hareketsiz yaşam tarzı, bilgisayarda geçirilen uzun vakitler kanın vücutta dolaşımını olumsuz etkilemekle birlikte sağlıksız ve aşırı beslenme tarzı da kilo alımına, özellikle de göbek bölgesinin yağlanmasına neden oldu. Tüm bunlar ise normal koşullarda hiç görülmeyen metabolik sendrom gibi kardiyovasküler riskleri artırmaktadır.” dedi.

Kalp ve Damar Rahatsızlıkları Hayatı Tehdit Edebilir

Pandemi sürecindeki olumsuz koşullardan sadece kalp hastalarının değil, herhangi bir kalp rahatsızlığı olmayanlarında olumsuz etkilendiğine değinen Prof. Dr. Dağdelen, “Pandemi sürecinde kalp damar hastalığı olan kişiler ile yüksek risk grubunda yer alan kişiler, muayene, tetkik ve tahlillerini aksattı. Bu da var olan sağlık probleminin daha ciddi boyutlara ulaşmasına neden oldu. Uzun bir aranın ardından klinik takip sürecine yeniden başlayan hastalarda bazı komplikasyonların geliştiğini gözlemlemekteyiz.

Kalp ve damar sisteminde yaşanabilecek sağlık problemleri yaşamı tehdit edebilecek kadar ciddi boyutlara ulaşabilmektedir. Kalp ve damar sisteminde yaşanabilecek sağlık problemleri, kalp zarı iltihabına, kalp kası iltihabına, ciddi boyutta kalp yetersizliğine, akut kalp krizine, kalp ritim bozukluklarına, felce, akciğerlerde damar tıkanıklığına, hipertansiyon ataklarına ve bacak damarlarında pıhtı oluşumuna neden olabilir.” ifadelerine yer verdi.

Tansiyonu Yükselttiğinden Ritim Bozukluğuna Yol Açabiliyor

Covid-19 virüsünün neden olduğu enfeksiyon sürecinde veya iyileşme esnasında daha evvelden görülmeyen tansiyon yükselmeleri, ritim bozuklukları ve çarpıntı gibi sağlık problemlerinin görülebildiğini kaydeden Prof. Dr. Dağdelen, “Covid-19 virüsü enfeksiyonunun gerek tedavi sürecinde, gerekse de tedavi sonrasında görülen sağlık problemleri ve uzun süreçli etkileri gerçekleştirilen araştırmalarla tespit edildikçe alınması gereken tedbirlerin yanı sıra dikkat edilmesi gereken hususlarda artmaktadır. Covid-19 virüsü enfeksiyon sürecinden en fazla solunum ve kalp damar sistemleri etkilenmektedir. Enfeksiyonun seyri normalleştikçe dahi ani nefes darlıkları, aşırı ve hızlı yorulma, göğüste ağrı, aşırı çarpıntı hissedilmesi, göğüs bölgesinde baskı ya da ağırlık hissi oluşması ve tıkanma hissi gibi semptomlar, ciddi boyutlardaki kardiyovasküler komplikasyonlara işaret edebilmektedir. Bu tür semptomların görüldüğü hastalar, kesinlikle bir hekime muayene olarak EKG ve kan tahlillerinde anormallik olup olmadığını öğrenmelidir. Acil bir durumla karşı karşıya kalındığı zaman dünyanın en iyi doktoru ulaşabileceğiniz doktordur.” diye konuştu.

Rutin Kontrollerdeki Düşüş Korkutucu Seviyelerde

Pandemi sürecinden dolayı kalp ve damar hastalarının yaklaşık üçte birinin virüs bulaşır korkusuyla hastaneye gitmeyerek kontrollerini ihmal ettiğini belirten Prof. Dr. Sinan Dağdelen, “ABD’de gerçekleştirilen bir araştırmadan elde edilen veriler, tansiyon hastalarının neredeyse yarısının kontrollerini aksattığını, kolesterol tahlillerinde ise yaklaşık yüzde 37 gibi ciddi bir düşüş olduğunu gösteriyor. Kontrollerin aksamasının yanı sıra diğer olumsuz faktörlerle birlikte pandemi sürecinde hastane dışında ani kalp durması ve akut kalp krizi vakalarında üç kata kadar artış yaşandı. Pandemi süreci boyunca 187 ülkenin verileri analiz edildiğinde ortalama günlük atılan adım sayısının ve yürüme alışkanlığının yüzde 27 düştüğü gözleniyor.” şeklinde konuştu.

Aşı Karşıtlığı Tehlike Arz Ediyor

Pandemi sürecindeki risklerden bir diğerinin de sosyal medya kanalları aracılığıyla yapılan yanlış yönlendirmeler ve bilgilendirmeler olduğunu ifade eden Prof. Dr. Dağdelen, “Bazı insanlar, sosyal medya ortamında yapılan bu yanlış yönlendirmelere inanarak maalesef sağlıklarını tehlikeye atmaktadır. Bunun günümüzdeki en belirgin örneğini aşı karşıtı yürütülen kampanyalar oluşturmaktadır. Ülkemizde 65 yaş ve üstündeki insanların aşı sıraları gelmesine rağmen yüzde 20-25’lik bir kesim aşısını yaptırmadı. Bu da çok ciddi bir sorun olduğunun göstergesidir.” değerlendirmesinde bulundu.

ACE-2’nin Önemi Pandemide Anlaşıldı

Covid-19 virüsü, ACE-2 denilen özel hücre yüzeyindeki reseptörlere tutunduktan sonra hücre içerisine girmektedir. Bu ise vücutta kan basıncını düzenleyen Angiotensin-2’nin damarlardaki ve akciğerlerdeki dönüşümünü azaltmaktadır. Bu etkiden dolayı kalbi doğrudan ilgilendiren birçok sağlık problemi ortaya çıkmaktadır. Bu riskler hakkında önemli değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Dağdelen, “Kalbi koruyan maddelerdeki azalma, damarlardaki aşırı kasılma, kandaki pıhtılaşmanın artması, enflamasyon iyileşme sürecindeki bozulma, dokuları sağlamlaştıran etkinin azalması ve iltihap oluşması gibi bir dizi patolojik süreci beraberinde getirmektedir.” dedi.

Kalp Hastası Olmayanlarda Risk Grubunda

Enfeksiyon ve iyileşme sürecinde kalp ve damar sağlığı açısından ciddi risk teşkil eden tehlikenin başını akut kalp krizi çekmektedir. Damar içerisindeki pıhtılaşma ve akut kalp yetersizliği ataklarında ciddi bir artış olduğunun altını çizen Prof. Dr. Dağdelen, “Bu hastaların daha evvel tanısı konmuş kalp ve damar rahatsızlığı olabilir ya da olmayabilir. Daha evvelden kalp ve damar rahatsızlığı ya da damar pıhtılaşması öyküsü olanlarda veya hipertansiyon ve diyabet hastalığı öyküsü olanlarda bu komplikasyonların gelişme riski daha fazladır. Risk grubunda yer alan kişilerin ise kan tahlili ve tetkiklerle takibinin yakından yapılması gerekmektedir. Risk grubunda bulunanlarda kan sulandırıcı, ilaç ve kalp ritmini koruyucu tedaviler uygulanabilir.” ifadelerine yer verdi.

Pandemi Sürecinde Kalbi Korumanın 10 Yöntemi

Maske, sosyal mesafe ve temizlik kurallarına uymanın kalp ve damar rahatsızlıklarından korunma açısından çok önemli olduğuna değinen Prof. Dr. Dağdelen, pandemi sürecinde kalp ve damar sağlığının korunması için dikkat edilmesi gereken 10 yöntemi ise şöyle sıraladı;

• Az ve sık beslenilmeli ve sofradan tam doymadan kalkılmalıdır.
• Açlık hissetmeden hiçbir şey yenmemelidir.
• Günlük en az 1,5 litre su içilmelidir. Böbrek ve kalp damar hastalarında bu miktar değişebilmektedir.
• Taze sebze ve meyve tüketilmelidir. Diyabet hastalarında ise bu tüketim sınırlandırılmalıdır.
• Aşırı yağlı ve tuzlu, nişastalı ve unlu gıdalardan uzak durulmalıdır.
• Günlük en az 30-40 dakika kadar düz bir zemin üzerinde uygun adım yürünmelidir. Kalp ve damar rahatsızlığı, sistemik organ rahatsızlığı ve ileri yaşta olanlarda hız ve süre değişebilmektedir.
• Uzmanın önermediği vitamin, mineral ve katkı maddeleri kesinlikle kullanılmamalıdır.
• İlaçlar düzenli alınmaya dikkat edilmelidir.
• Sağlık kontrolleri kurallara uyarak zamanında yaptırılmalı ve kesinlikle ihmal edilmemelidir.
• Beklenmedik ani bir şikayet geliştiğinde hekime müracaat edilmelidir.

Bazı kronik rahatsızlığı olanların koronavirüs enfeksiyon sürecini daha ağır geçirdiği bilim adamları tarafından ifade ediliyor. Diyabet rahatsızlığı olanlar da koronavirüsten yoğun etkilenen hasta grubunda yer almaktadır. Dünyada her 10 yılda bir 2 kat artan diyabet rahatsızlığının ülkemizdeki prevalansı ise dünya ortalamasının 2, Avrupa ortalamasının ise 3 katıdır.

Bulaşıcı Enfeksiyon Olmayan Tek Pandemi Diyabet

Diyabetin ülke olsaydı dünyanın en kalabalık üçüncü ülkesi olabileceğini kaydeden Türkiye Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, “Diyabet, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından bulaşıcı enfeksiyon olmayan tek pandemi olarak ilan edildi. Dünyada her 8 saniyede bir insan, diyabet kaynaklı hastalıklardan yaşamını kaybetmektedir.

Pandemi sürecinde karbonhidrat tüketimi artarken, egzersizler azaldı. Bu da doğal olarak kilo problemini beraberinde getirdi. Diyabet hastalarının kan şekeri ölçümleri pandemi süreciyle birlikte azaldığından dolayı ‘HbA1c’ seviyesinin 7’nin altına düşürülmesinin zorunluluğu her zamankinden çok daha önemlidir.” dedi.

Diyabet Organ Kaybı Riskini Artırıyor

Diyabet hastalarının HbA1c seviyelerinin artmasının ve kan şekerinin kontrolden çıkmasının ağır sonuçlarına da değinen Prof. Dr. Yılmaz, “HbA1c seviyesinin artmasıyla kan şekeri kontrolden çıkınca retinopati yani retinadaki ağ tabakasında bulunan kan damarlarının hasar görmesi, ampütasyon yani onarılamayacak seviyede zarar gören bacak, kol, el, parmak gibi bir uzvun cerrahi operasyon esnasında kemikle birlikte kesilerek vücuttan ayrılması ve böbrek yetmezliği gibi komplikasyonlarda diyabet, riski artırmaktadır.” ifadelerine yer verdi.

Pandemi Sürecinde Diyabet Yönetimi Aksadı

Pandemi süreciyle birlikte olağanüstü ve zor günlerden geçen hekimlerin kronik hastaları takip etmekte zorlandığını ifade eden Prof. Dr. Yılmaz, “Pandemi sürecinde diyabet gibi yakından takip edilmesi zorunlu olan hastaların diyabet yönetiminde çok ciddi aksamalar yaşandı. Bu konu üzerine gerçekleştirilen araştırmalar gösteriyor ki pandemi süreciyle birlikte diyabetli hastaların kiloları arttığı gibi kan şekeri ayarları da bozuldu.” diye konuştu.

Belirtiler 3P’de Gizli

Diyabetin sadece kan şekerinin yükselmesi olarak düşünülmemesi gerektiğini ve bunun diyabeti basite indirgemek gibi bir yanlışa neden olacağını söyleyen Prof. Dr. Yılmaz, “Yüksek kan şekeri kanla birlikte vücudu dolaşarak organlarda, sinirlerde ve kılcal damarlarda birikmekte ve birçok hastalığı tetiklemektedir. Kan şeker seviyesinin kanda yükselmesine hiperglisemi denilmektedir. Hiperglisemi tanısı konurken 8 saatlik açlığın ardından ölçülen kan şekerinin normal değerinin 100-110 mg/dl olması gerekmektedir.

Kan şekerinin kandaki yükselmesi kontrol altına alınamazsa ve bu kan şekerinin yüksekliği sürekli olursa, iç organlara ciddi yapısal zarar verebilmektedir. Diyabetin kan şekerinin yüksekliğinden kaynaklanan belirtilerine ise klasik 3P belirtisi denilmektedir. Bu belirtiler ise şöyle sıralanabilir;

• Aşırı susuzluk, su içme isteği ve sıvı alımının belirgin şekilde artması yani Polidipsi
• İdrara çok sık çıkılması yani Poliüri
• İştahın artmasıyla birlikte aşırı yemek yeme isteği yani Polifaji
• Bu belirtiler haricinde diyabette sık rastlanan diğer belirtiler ise şu şekildedir;
• Ağız kuruması
• Gün içerisinde hissedilen yorgunluk ve halsizlik hissi
• Açlığa tahammül edememe
• Sık ve aşırı açlık hissi
• İstenmediği halde kilo kaybedilmesi
• Ağızda oluşan aseton kokusu
• Göz merceğinde sıvı çekilmesinden kaynaklı bulanık görme
• Görme bozuklukları

Kan şekerinin yükselmesi sinirlere de ciddi zarar vermektedir. Ayak tabanları başta olmak üzere sinirlere verdiği hasarın belirtileri ise şu şekildedir;

• Ellerde ve ayaklarda yanma hissi
• Ellerde ve ayakların hissizleşmesi
• Ellerde ve ayaklarda görülen batma hissi gibi seyreden nöropatik ağrı

Kan şekerinin yükselmesi yara iyileşmesini bozduğundan dolayı iyileşmeyen yaralarda diyabetin belirtileri arasındadır.” şeklinde konuştu.

İnsanlar Pandemiye Yoğunlaştı

Bütün dünyayı etkileyen Covid-19 virüsünün neden olduğu pandemi sürecinin başlangıcından bu tarafa insanların Covid-19 virüsüne yoğunlaştığını belirten Prof. Dr. Yılmaz, “Kronik rahatsızlığı olanların içerisinde özellikle diyabet hastaları, pandemi süreciyle birlikte diyabet yönetimlerini ihmal etti. Covid-19 virüsünün neden olduğu panik ortamında birçok diyabet hastası diyabetin kontrolünü ve tedavisini virüs enfekte olacak korkusuyla aksattı. Şu an ki hedefimiz ise pandemi sürecine rağmen diyabet hastalarının dikkatini yeniden diyabetin daha iyi yönetimine çekmektir.” değerlendirmesinde bulundu.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Yeşilay’ın verdiği destekle Sağlık Bilimleri Üniversitesince Gülhane Külliyesi’nde ’31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü’ münasebetiyle düzenlenen panelde önemli açıklamalarda bulunan Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Temsilcisi Dr. Berdyklychev, “Pandemi sürecinde tütün ve tütün mamulleri kullanımı Covid-19 virüsü enfekte olma riskini artırdığı gibi ölüm riskini de yüzde 50 artırmaktadır.” dedi.

Kansere Yakalanmada Risk Faktörü

Çevrimiçi olarak gerçekleştirilen panelde selamlamayı Türkçe yapan DSÖ Türkiye Temsilcisi Dr. Batyr Berdyklychev, “Tütün ve tütün mamullerini içen insanların, kardiyovasküler ve solunum yolları rahatsızlıklarının yanı sıra kansere yakalanma riski ciddi seviyede artmaktadır. Tütün endüstrisi tarafından hedeflenen düşük ve orta gelire sahip ülkelerde her sene 8 milyonu aşkın insan tütün kullanımından dolayı yaşamını kaybetmektedir. Sigara içmeyenler açısından da tütün mamulleri ölümcül risk teşkil etmektedir. Sigara dumanının olumsuz etkilerine maruz kalan 1,2 milyon insan her sene yaşamını kaybetmektedir. Sigara kullananların Covid-19 virüsüne yakalanma ve ölüm riski yüzde 50 artmaktadır.” ifadelerine yer verdi.

Ailelere ve Ülkelere Ekonomik Yük Getiriyor

Tütün ve tütün mamullerinin sağlığa olan olumsuz etkileri haricinde ailelere ve ülkelere ekonomik açıdan ciddi külfet olduğuna değinen Berdyklychev, “Bu ekonomik ve insani trajedi çok sarsıcı olsa da mücadele edildiği takdirde engellenebilir. Bunun engellenebilmesi için çeşitli araçlar olduğunu söyleyebilirim. Bu araçlardan ilki olan DSÖ Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’nin ülkeler tarafından uygulanmasına Dünya Sağlık Örgütü gereken desteği vererek tütün talebini azaltmak için MPOWER olarak adlandırılan bir politika paketini de geliştirmiştir. Türkiye’nin, MPOWER tarafından tavsiye edilen bütün tedbirlerde en yüksek başarıyı yakalayan ilk ülkeler arasında yer aldığını büyük bir mutlulukla ifade ediyorum.” diye konuştu.

Türk Hükümetinin Başarısı Örnek Gösteriliyor

Tütün kontrolüyle ilgili Türk hükümeti tarafından yürütülen politikaların en yüksek seviyede olduğuna değinen Berdyklychev, “Türk hükümeti, DSÖ, diğer uluslararası sağlık kuruluşları ve STK arasında mükemmel bir ilişki vardır. Türk hükümetinin bu başarısını, DSÖ direktörü de diğer ülkelere örnek göstermektedir.

DSÖ, tütün mamullerinin bırakılması ile ilgili bütün ülkelere destek vermeye hazırdır. Tütün mamullerini bırakmak isteyen milyonlarca tütün kullanıcısına destek vermeye çalışan DSÖ tarafından küresel çapta #CommitToQuit yani ‘Bırakan kazanır’ başlığı altında bir kampanya başlatılmıştır. Bu kampanya kapsamında aralarında Türkiye’nin de olduğu 29 odak ülkeyle çalışılmaktadır.

Ayrıca TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu Başkanvekili ve AK Parti İstanbul Milletvekili Müşerref Pervin Tuba Durgut, ’31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü’ 2021 ödülüne Dünya Sağlık Örgütü tarafından layık görülmüştür. Kendisini, tütün kullanımına karşı verdiği mücadeleden dolayı tebrik ediyorum.” şeklinde konuştu.

Sigara Akciğer Hastalıklarının En Önemli Nedeni

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yayınlanan veriler incelendiğinde dünyada her sene aralarında pasif içicilerinde yer aldığı 8 milyonu aşkın insanın sigara nedeniyle yaşamdan koptuğunun altını önemle çizen Berdyklychev, “Sigara akciğer hastalıklarının en önemli nedenleri arasında yer almakla birlikte akciğer kanserinden kaynaklı ölümlerin ise yüzde 90’ını oluşturmaktadır. Sigarayla mücadeleye dikkat çekmek ve kamuoyu oluşturulması için DSÖ tarafından her sene 31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü olarak ilan edilmiştir.

Dünyada yaklaşık 1 milyar 100 milyon tütün kullanıcısının olduğu tahmin edilmektedir. Tütün kullanıcılarının yüzde 80’i ise düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır.

Dünya çapında üretilen sigaraların satışına dair istatistikler incelendiği zaman dünyadaki sigaraların yüzde 55’i Asya’da, yüzde 11,8’i Afrika ve Ortadoğu’da, yüzde 10,8’i Orta ve Doğu Avrupa’da, yüzde 9,3’ü Batı Avrupa’da, yüzde 8,9’u Latin ve yüzde 4,7’si de Kuzey Amerika’da satılmaktadır.

2000 yılında dünyada tütün tüketimi yüzde 27 seviyelerinde iken küresel çapta düzenlenen kampanyalar sayesinde bu oran 2016 yılı itibariyle yüzde 20’ye kadar gerilemiştir.” dedi.

Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan uzmanlar ise eğitimin ve farkındalığın önemine vurgu yaparken, sigara içmeye başlayan her 10 kişiden 9’unun 18 yaşından evvel sigara kullanmaya başladığını dile getiriyor. DSÖ uzmanları tarafından yapılan 13-15 yaş aralığındaki 40 milyondan fazla gencin sigara içtiği açıklaması ise felaketin boyutunu gözler önüne seriyor.

31 Mayıs Dünya Sigarasız Günü

Tütün ürünlerinin sağlığa verdiği ciddi zararlar ile ilgili farkındalığın artırılması ve sigarayı bırakmanın teşvik edilmesi için her yıl 31 Mayıs DSÖ’nün liderliğinde ‘Dünya Sigarasız Günü’ olarak kutlanmaktadır.

‘Dünya Sigarasız Günü’ dolayısıyla sigarayı bırakmak isteyenlerin teşvik edilmesi maksadıyla gerçekleştirilen politikaların savunulması ve sigara endüstrisi tarafından geliştirilen satış yöntemlerine karşı farkındalığın artırılması için 2021 yılının teması olarak ‘Bırakmak için söz ver’ belirlendi.

Günümüzde dünya çapında 1.3 milyar insanın tütün ürünlerini kullandığı tahmin ediliyor. Tütün ürünlerini kullananların yüzde 80’i ise düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamlarını sürdürüyor. Bu ülkelerde tütün ürünlerine bağlı olarak görülen sağlık problemleri sağlık sisteminin yanı sıra ekonomiye de çok ciddi yük oluşturmaktadır.

Tütün Ürünlerinin Bırakılmasında Covid-19 Tek Başına Neden

DSÖ, 2021 yılında tütün ürünlerinin kullanımının bırakılması için 100’ü aşkın neden listesinde ilk sırayı sigara kullananların Covid-19 enfeksiyon sürecini ağır geçirme ve enfeksiyondan dolayı hayatını kaybetme riskinin daha yüksek olmasından dolayı Covid-19 yani yeni tip koronavirüs aldı.

Sigara kullanımı üzerine gerçekleştirilen bilimsel araştırmalardan elde edilen verilerde sigara içenlerin, Covid-19 virüsü enfeksiyonuna karşı sigara içmeyenlere göre daha savunmasız kaldığını gösteriyor.  

Sigara kullanımından kaynaklı kalp-damar ve solunum yolları ile kanser hastaları, Covid-19 virüsü risk grubunda ilk sırada yer almaktadır. Ayrıca tütün ürünlerine bağlı gelişen hastalıkların en önemli ikinci nedenini oluşturan pasif içicilik ise ölüme neden olmadığı takdirde kalp-damar hastalıklarının yanı sıra solunum yolları rahatsızlıkları başta olmak üzere pek çok ciddi sağlık problemine neden olmaktadır.

Dünyadaki çocuk nüfusunun hemen hemen yarısı ise kamusal alanlarda tütün ürünlerinden yayılan dumanın kirlettiği havayı solurken, her sene 65 bine yaklaşık çocuk pasif içicilikten dolayı yaşamını kaybetmektedir.

Tütün Mamullerinin Üretim ve Tüketim Merkezi Çin

Çin, tütün mamullerinin sadece tüketiminde değil, üretiminde de dünyada ilk basamakta bulunmaktadır. Çin’de 300 milyonu aşkın insan tütün mamullerini içerken, bu sayı dünya genelinde tütün ürünü içenlerin yaklaşık yüzde 30’una tekabül etmektedir.

Çin’de 15 yaş üstündeki nüfusun yüzde 26.6’sı tütün ürünlerini kullanmaktadır. Her sene ise 1 milyondan fazla kişi sigaraya bağlı hastalıklardan yaşamını kaybetmektedir.

Çin’de pasif içicilikte oldukça yaygındır. Çin’de 700 milyonu aşkın kişi, her gün en az 1 defa tütün ürünlerinin dumanına maruz kalmaktadır. Pasif içicilik nedeniyle her sene 100 bin kişi yaşamını yitirmektedir.

Uzmanlar, tütün ürünlerinin kullanımına yönelik alışkanlıklar sürdüğü takdirde tütün ürünlerine bağlı hastalıklardan hayatını kaybedenlerin sayısının iki katına çıkmasından korkuyor.

Dumansız Politikaların Geri Dönüşü Olumlu

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri tarafından yayınlanan veriler incelendiği zaman dumansız hava sahasına yönelik yürütülen politikalar, tütün ürünlerinin kullanılmasına çok ciddi destek veriyor.

Günümüzde iş yerlerinde uygulanmakta olan dumansız hava politikaları sayesinde sigara bırakma oranı yaklaşık yüzde 6.4 arttı.

Dumansız hava politikasının uygulandığı bölgelerde, kalp-damar ve solunum yolları hastalıklarından dolayı hastanelere yapılan müracaatlarda ciddi azalmalar olduğu yapılan araştırmalar ile tespit edildi.

Sigara dumanına maruz kalan pasif içicilerde kandaki kotin seviyesi artmaktadır. Dumansız hava sahası politikalarının uygulanmaya başlanmasından sonraki 2 ay içerisinde bu artışın yüzde 85 gibi yüksek bir seviyede düştüğü belirlendi.

Dumansız hava politikaları sayesinde gençlerin tütün ürünlerini kullanım oranı ciddi seviyelerde düştü.

Elektronik Sigara Tütün Kullanımına Özendiriyor

Tütün ürünlerini kullananların yüzde 60’ı bu bağımlılıktan kurtulmak istemektedir. Bu bağımlılıktan kurtulmak için etkili bir yöntem olduğu düşünülen elektronik sigara kullananların sayısı ise her geçen gün artmaktadır.

Elektronik sigaraların içeriğindeki aerosoller zehirli maddeler barındırdığından ve çok ciddi solunum yolu hastalıklarına ve kansere neden olduğundan uzmanlar, elektronik sigara kullanımını tavsiye etmiyor.

Elektronik sigara şirketleri ise özellikle gençlerin ilgisini çeken paketlemeler ve aromalarla gençleri cezbetmeyi hedeflemektedir. Bu durum ise gençlerde tütün kullanımını özendirmektedir.

Yasa dışı yollardan edinilen elektronik sigara cihazları özellikle gençler arasında yaygınlaşmaktadır. Bunun da gençlerde nikotin bağımlılığını tetiklediği düşünülüyor.

Yasa Dışı Sigara Ticareti

Dünya genelinde her 10 tütün mamulünden biri illegal yollardan elde edilmektedir. Özellikle suç ve terör örgütlerinin finansman yöntemlerinden biri olan illegal yani yasa dışı sigara ticareti, birçok ülkenin ulusal güvenlik problemi arasında yer almaktadır.

Trakya Üniversitesi tarafından çevrim içi olarak düzenlenen ‘1. Dünya Ulusal Fiziksel Aktivite E-Sempozyumu’nda’ önemli açıklamalarda bulunan Ergoterapi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hülya Kayıhan, “Fiziksel hareketsizlik dünya genelinde her geçen gün yaygınlaşmaktadır. Fiziksel hareketsizliğin ise insan sağlığına birçok olumsuz etkisi bulunmaktadır. Dünyadaki ölümlerin yüzde 6’sının nedeninin fiziksel hareketsizlikten kaynaklandığı bilinmektedir.” dedi.

Hareketli Yaşam Tarzı Benimsenmeli

Hareketsiz yaşam tarzının hipertansiyondan diyabete kadar birçok hastalığı tetiklediğinin altını çizen Prof. Dr. Hülya Kayıhan, “Hareketsiz yaşam tarzı şeker hastalığının yüzde 27’sinin, meme ve kolon kanserinin yüzde 21-25’inin, iskemik kalp rahatsızlıklarının ise yüzde 30’unun temel nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Fiziksel hareketsizliği engellemek için hareketli bir yaşam tarzının benimsenmesi gerekmektedir.” ifadelerine yer verdi.

En Ucuz İlaç Hareketli Yaşam Tarzı

Günümüzde birçok hastalığın önüne geçilmesinde hareketli ve aktif yaşamın önemli olduğuna değinen Prof. Dr. Hülya Kayıhan, “İnsanın kendisini ruhsal, bedensel, sosyal, entelektüel ve çevresel olarak iyi hissedip geliştirmesi için fiziksel aktivite olmazsa olmazdır. Fiziksel aktivite aynı zamanda fiziksel ve ruhsal sağlığını korumaktadır. Günümüzde yaygın olarak görülen obezitenin, kalp rahatsızlıklarının, diyabetin, yüksek tansiyonun, bazı kanser türlerinin ve osteoporozun engellenmesinde en etkili ve en ucuz ilaç hareketli yaşam tarzıdır.” diye konuştu.

Fiziksel Aktivite İle Daha Enerjik Yaşam

Fiziksel olarak aktif yaşam süren insanların kendilerini daha canlı, daha enerjik hissettiklerini ifade eden Prof. Dr. Hülya Kayıhan, “Hareketli yaşam tarzına sahip insanlar, kendilerini daha huzurlu ve ruhsal olarak daha dingin hissederler. Hareket kısıtlaması olanlarda da sağlığı koruyarak geliştirmesinin yanı sıra hareketsizliğin neden olduğu rahatsızlıkların gelişimini engellemektedir.” şeklinde konuştu.  

Kısa adı MS olan Multiple Skleroz hastalığı, myelin kılıfı olarak adlandırılan oluşumun herhangi bir nedenden dolayı zarar görmesi neticesinde görülen sinir sistemi hastalığıdır. En önemli belirtileri arasında karıncalanma, uyuşma, görme bozukluğu gibi duysal fonksiyon bozukluklarının yanı sıra yürüme esnasında yalpalama, yorgunluk hissi, cinsel istekte azalma, kol ve bacaklarda kuvvet kaybı ile idrar tutamama yer almaktadır. MS hastalarının uzun vadede kaliteli bir yaşam sürebilmesi için erken tanı ve etkili tedavi çok önemlidir.

Özellikle genç bireylerin en verimli çağlarını olumsuz etkileyen Multipl Skleroz (MS), yaşam boyu kısıtlılık oluşturabilecek kadar ciddi bir hastalıktır. Bu nedenle her senenin mayıs ayının son Cuma günü, Dünya Sağlık Örgütü tarafından ‘Dünya MS Günü’ olarak belirlenerek bu hastalığa dikkat çekilmeye çalışılmaktadır.

Dünya MS günü dolayısıyla Türkiye Beyinder Beyin Sağlığı Derneği Yönetim Kurulu Üyesi MS Çalışma Grubu üyelerinden Prof. Dr. Dilcan Kotan, önemli bilgiler paylaştı.

MS Nedir?

Kısa adıyla MS olarak bilinen Multipl Skleroz, ‘myelin kılıfı’ adı verilen oluşumun hasar görmesiyle görülen sinir sistemi hastalığıdır. Bu rahatsızlıkta myelin kılıfının bozulmasındaki temel faktör, kişinin bağışıklık sisteminin işlevini sağlıklı bir şekilde yerine getirememesidir. Sağlıklı çalışan bir bağışıklık sistemi vücudu korurken, bu çalışmada bir hata olması halinde vücudun bağışıklık sistemi vücuttaki bir dokuya zarar verir.

MS Hastalığının Belirtileri

MS hastalığında görülen yaygın belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Karıncalanma
• Uyuşma
• Görme bozuklukları
• Yürüme esnasında yalpalamak
• Gün içerisinde sürekli yorgunluk hissi
• Cinsel ilişkiye girmede isteksizlik
• Kol ve bacaklarda kuvvet kaybı yaşanması
• İdrarı tutamamak

Tedavide Erken Tanı Önemli

MS hastalarının uzun vadede kaliteli bir yaşam sürebilmesi için tanının erken aşamada konarak tedaviye başlanması çok önemlidir. Hastanın şikayetleri ve klinik bulguları MS hastalığına işaret ediyorsa kesin tanı konulabilmesi için MR tetkiki ve bel suyu incelemesinin vakit kaybetmeden yapılması gerekmektedir.

Son 10 Yıl İçerisinde Tedavi Seçenekleri Arttı

MS hastalığının eskiden bir tedavisi bulunmuyordu. Özellikle son 10 yıl içerisinde tedavisinde büyük ilerlemeler kaydedilen MS hastalığında günümüzde hastaya çok sayıda tedavi seçenekleri sunulmaktadır. MS hastalığı günümüzde ilaçlarla büyük ölçüde kontrol altına alınabilen bir hastalıktır.

MS Tedavisi Uzun Süreçlidir

Uzun süreçli bir tedavi gerektiren MS rahatsızlığının tedavisinde sabır, sebat ve titizlik son derece önemlidir. MS tedavisinin olumlu yönde sonuçlanması için hastanın tedaviye inanmasının yanı sıra tedaviyi gerçekleştiren hekimle de iş birliği içerisinde olması gerekmektedir. Hasta, ilaçların yan etkileri, MS atakları ile hastalıkla birlikte seyreden sıkıntılı durumlar varsa bunları tedaviyi gerçekleştiren hekimle paylaşarak çözüme destek vermelidir.

MS Hastaları ve Pandemi Süreci

Birçok bünye için baskılayıcı etkisi olan tedavi yöntemleri ile tedavi edilen MS hastalarının, Covid-19 pandemi sürecini nasıl geçirecekleri herkes tarafından kaygıyla izlendi. Ülkemiz genelinde şu ana kadar paylaşılan hasta verileri, MS tedavi sürecinde olan hastalara Covid-19 virüsü enfekte olsa dahi enfeksiyon sürecini beklenenden daha ağır geçirmediklerini gösteriyor.

MS Hastalarının Pandemiye Adaptasyon Süreci

Covid-19 virüsü enfeksiyon sürecinde MS hastalarının takip ve tedavi programına yönelik şartlar adapte edilmeye çalışılıyor. Risk içeren durumlardan hastaların uzak tutulması hedeflenmektedir. MR görüntülemesi ile laboratuvar tetkikleri gibi işlemlerde hastaların olumsuz etkilenmemesi için gereken titizlik gösterilmektedir.  

MS ve Covid-19 Aşısı

Covid-19 virüsü aşıları 2021 yılının başlarında günlük pratiğe girdi. MS hastalarının inaktif ve mRNA aşılarını gönül rahatlığıyla yaptırabileceği Uluslararası Multipl Skleroz Federasyonu tarafından açıklandı. Şu an uygulanmakta olan aşıların MS ataklarını tetiklediğine yönelik bir kanıt bulunmamakla birlikte aşıların takvimlendirilmesi hekim görüşü alındıktan sonra yapılmaktadır.

Bazı MS hastalarında tedaviler açısından aşı etkinliğinin kısmen de olsa daha düşük olma ihtimalinden dolayı bu tedavileri gören MS hastaları, aşı takvimini belirlerken hekimlerine danışmalıdır.

Aşılarını Güvenle Vurdurabilirler

Aşı ve MS hakkında bilgi birikiminin artması sayesinde MS tedavisi görmekte olan birçok hastanın, ülkemizde uygulanmakta olan inaktif Çin Sinovac aşısı ve mRNA teknolojisi kullanılarak üretilen Alman BioNTech aşılarından herhangi birini tercih ederek aşı günüde dahil tedavi programının ertelenmesine gerek kalmadan aşılarını yaptırabilecekleri söylenebildi.

Herkeste olduğu gibi MS hastalarında da aşının yan etkileri görülebilir. MS hastalarına yönelik aşılama birkaç aydan bu yana ülkemizde sıkça ve başarıyla uygulanmaktadır. Bugüne kadar kaygılandırıcı herhangi bir yan etkiye rastlanmadı.  

Anne sütü ve enfeksiyon hastalıklarına yakalanma sıklığı arasında ne tür bir ilişki olduğuna dair önemli açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Nalan Karabayır, “Canlı bir sıvı olan anne sütü bebeği beslediği gibi bağışıklık sistemini de kuvvetlendirerek enfeksiyonlara karşı çok ciddi bir koruma sağlamaktadır. Bugüne kadar gerçekleştirilen araştırmalardan bir yıl boyunca anne sütüyle beslenen bebeklerin diğer bebeklere kıyasla enfeksiyon hastalıklarına yakalanma riskinin yüzde 50 azaldığı tespit edildi. Ayrıca 1 yıl boyunca anne sütüyle beslenen bebeklerin 5 yıl boyunca da ağır enfeksiyon geçirme riski düşük seviyelerde seyretmektedir.

Covid-19 virüsü aşısı olan annelerin sütünde koronavirüs antikorları belirlendi. Anne sütündeki bu koronavirüs antikorları bebeği de koronavirüse karşı koruyacaktır. Yani annenin Covid-19 virüsü aşısı yaptırması sadece anneyi değil, bebeği de koronavirüs enfeksiyonundan korumaktadır.” dedi.

İzolasyon Kuralları Emzirmeyi Güvenli Kılıyor

Covid-19 virüsünün anne ve bebeğe etkilerine yönelik gerçekleştirilen araştırmalar hakkında da önemli açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Karabayır, “2019 yılının Aralık ayında görülen Covid-19 virüsü pandemisi her yaş grubundaki çocuğu etkiledi. Şu ana kadar ki araştırmalardan elde edilen bilgiler, Covid-19 virüsünün anne sütünden bebeğe enfekte olmadığını gösteriyor. Covid-19 virüsü enfekte olduktan sonra enfeksiyon sürecini geçiren annelerde görülen SARS-CoV-2 antikorları anne sütüne geçtikten sonra bebeği de Covid-19 virüsüne karşı korumaktadır.

Covid-19 virüsünden korunmak için izolasyon kurallarına uyulduğu sürece emzirmenin güvenilir olduğu bilinmektedir. Dünya Sağlık Örgütünün yanı sıra Amerikan Pediatri Akademisi ve çocuk sağlığı ile ilgili çok sayıda sağlık kuruluşu, annede koronavirüs tespit edilmesi halinde anne ve bebeğin aynı odada kalmasını ve ten temasını desteklemekle birlikte annenin cerrahi maske takarak ve el temizliğine dikkat ederek bebeğini emzirmesine devam etmekte bir sakınca olmadığını belirtmektedir.” ifadelerine yer verdi.

Bebek Her 1 ml Anne Sütündeki 1,5 Milyon Canlı Hücreyi Almaktadır

Anne sütünün içeriğinde annenin bağışıklık sistemindeki canlı hücrelerinde bulunduğunu belirten Prof. Dr. Karabayır, “Canlı bir sıvı olan anne sütünün içeriğinde annenin bağışıklık sistemindeki canlı hücrelerde bulunmaktadır. Her 1 ml anne sütünün içeriğindeki 1,5 milyon canlı hücre bebek anneyi emerken bebeğe geçmektedir. Dünya Sağlık Örgütü ile bebek ve çocuk sağlığıyla ilgili çok sayıda sağlık kuruluşu, bebeklerin ilk altı ayı boyunca sadece anne sütüyle beslenmesini ve annenin bebeğini 2 yaşına kadar emzirmesini desteklemektedir.” diye konuştu.

Anne Sütünün Eşi Benzeri Yoktur

Bebeklerin bağışıklık sistemlerinin tam olgunlaşmadan dünyaya geldiklerine değinen Prof. Dr. Karabayır, “Bebeklerdeki fiziksel ve kimyasal koruyucular bebek dünyaya geldiği zaman daha tam manasıyla gelişmemiştir. Bundan dolayı da enfeksiyon rahatsızlıklarına yol açabilecek mikroorganizmalarla mücadele için bebek, anne sütündeki immünolojik bileşenlere gereksinim duyar. Anne sütü besleyici olmasının yanı sıra anne sütünün içeriğindeki canlı hücreler, sitokinler, probiotikler, oligosakkaritler ve imnunglobulinler bebeğin enfeksiyon rahatsızlıklarından korunmasına yardımcı olmaktadır. Tüm bunlar, anne sütünün eşi ve benzeri olmadığının en önemli kanıtlarıdır.” şeklinde konuştu.

Pandemi sürecinden evvel sadece stüdyolarda yapılabileceği iddia edilen egzersizler, 1 yıla aşkın süredir devam eden pandemi sürecinde online olarak yapılmakta ve internet ortamında bu egzersizlerle ilgili birçok video bulunmaktadır. İnternet ortamında online ders veren birçok eğitmen verimliliği artırdığı gibi disiplini de sağlamaktadır.

Pandemi Sürecinde Hareketsiz Yaşam Tarz Kilo Alımını Tetikledi

Pandemi sürecinde egzersiz ve spor yapma olanaklarının kısıtlanmasından, hareketsiz yaşam tarzından ve tüm bunların doğal neticesi olarak alınan kilolardan herkes şikayet etmektedir. Ayrıca pandemi sürecinde evde çalışanlar veya ofislerindeki masa başında saatlerce oturarak mesai yapanlar nedeniyle bel ve sırt ağrılarından şikayet edenlerin sayısında da ciddi artış oldu. Günlük yapılacak 15-20 dakikalık basit egzersizlerin dahi bu tür şikayetlerin azalmasına ciddi katkı sağlayacağı uzmanlar tarafından ifade edilmektedir. Üstelik bu basit egzersizler için ekipman veya spor aletine gereksinim yoktur.

İnsanların spor veya basit egzersizleri yaparak hareketsiz yaşam tarzından kurtulması için herhangi bir ekipmana veya alete gereksinim yoktur. Evdeki olanaklarla ya da hiçbir ekipman kullanmadan egzersiz yapılarak sağlıklı bir yaşam için önemli bir adım atılabilir. İnsanların özellikle pandemi sürecinde egzersiz yapmaya olan gereksinimleri daha da arttı. Çünkü birçok insan, bu zor süreçte çalışmalarını evden sürdürüyor. Bilgisayar başında daha fazla vakit geçiren insanlarda bel ve sırt ağrısı şikayetleri arttı. Evdeki olanaklarla basit egzersizler yapılarak çok iyi geri bildirimler alınabilir. Hatta bu egzersizler düzenli olarak yapılırsa bedendeki olumlu değişim kısa sürede fark edilecektir.

Düzenli Egzersiz Güçlü Bağışıklık Sistemi

Bugüne kadar gerçekleştirilen araştırmalardan bazıları, ağır egzersizlerdense, birkaç periyot halinde yapılan kısa süreli egzersizlerin bağışıklık sisteminin güçlenmesinde daha etkili olduğunu göstermektedir. ABD’de 50 bin kişi ile gerçekleştirilen bir araştırmadan, hareketsiz yaşam tarzına sahip kişilerin koronavirüs nedeniyle hastanede yatarak tedavi görme ve ölüm riskinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Pandemi sürecinde spor ve egzersizin önemi hakkında önemli açıklamalarda bulunan Sağlık Bilimleri Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Kemalettin Aydın, “Günün belirli vakitlerinde spor veya egzersiz yapıldığında birçok hastalığa yakalanma riski düşmektedir. Spor ve dinamik yaşam sağlığa her zaman olumlu etki etmektedir. Spor ve egzersiz savunma sistemini güçlü kıldığından koronavirüs gibi savunma sistemiyle mikrop arasındaki mücadelede savunma sistemi her zaman galip çıkar. Ama koronavirüs enfekte olma riski varsa, kimse sporculuğuna güvenerek bana koronavirüs enfekte olmaz diye düşünmesin.

Yoğun bakım ünitelerinde her yaş grubundan ve her türlü sportif aktiviteyle uğraşmış insanlar, solunum cihazlarına bağlı şekilde ciddi hastalıklarla mücadele etmektedir. Sağlıklı yaşam sürmek için spor kaçınılmaz olsa da yapılan spora güvenerek bana koronavirüs enfekte olmaz denilmemeli. Spor yapan insanlarda maske, sosyal mesafe ve hijyen kurallarına uymalıdır. Egzersiz yapılması koronavirüsün enfekte olmasını engellemese de bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyonu ağır geçirme riskini azaltmaktadır.” dedi.

Ofis Hayatında Egzersiz Molaları Konforu Artırır

Ofis yaşamında konforu artırmak için egzersiz molaları verilmesi en basit yöntemlerden biridir. Çalışma hayatında verilecek olan 10-15 dakikalık molalar verimliliğin ve konsantrasyonun artmasında etkilidir. Mola sürelerinin hafif egzersizlerle geçirilmesi fiziksel ve zihinsel fayda sağlamaktadır. Ofiste bedenin nasıl hareket ettirileceği hakkında tavsiyelerde bulunan Eski Milli Basketbolcu Derya Çam, “Sadece bir sandalyeyle özellikle bedenin üst bölgesini çalıştırmak mümkün. Masa başında görev yapanların postür bozukluğuyla, elde olmadan öne doğru eğilerek sürekli ve uzun saatler çalışmaları omuz ve sırt ağrılarına neden olmaktadır. Pilatesin temel amacı omurga sağlığını geliştirmek ve korumak olduğundan omurganın etrafında bulunan kasları çalıştırmayı ve güçlendirmeyi hedefleyen bir spor türüdür.

Kronik ağrılardan kurtularak rahatlamak ve dik duruşu yeniden kazanmak için en etkili metotlardan birisinin pilates olduğu şüphe götürmez. Ofis hayatında belli aralıklarla mola verilmesi kesinlikle ihmal edilmemelidir. Her 45 dakikada bir ayağa kalkarak yürünebilir veya masa başındayken omurganın her yöne hareket ettirileceği küçük egzersizler yapılabilir. Bunlar çok ciddi katkı sağlayacaktır. Sürekli oturmanın neden olduğu gerilim ve tansiyon düşecektir. İnsanlar sabit çalışmanın yanı sıra stres altında da görev yapmaktadır. Stres ise vücuda gerilim yüklemektedir.” ifadelerine yer verdi.  

Pandemi sürecinden çocuğun ruhsal gelişiminin olumsuz etkilenmemesi için alınması gereken önlemler hakkında önemli tavsiyeler ve uyarılarda bulunan Uzman Klinik Psikolog Mine Şahbaz, “Covid-19 virüsünün neden olduğu pandemi sürecinde ev, bütün çocukların tek yaşam alanı oldu. Çocuklar, bir yıldan beri arkadaşlarıyla bir araya gelerek vakit geçiremiyor. Birbirleriyle temas kurarak oyun oynayamıyorlar. Okul çağı çocukları da eğitimlerini ve sosyal ilişkilerini sadece ekran üzerinden sürdürmek durumunda kalıyorlar. Arkadaşlarıyla ve öğretmenleriyle sadece ekrandan ilişki kurabiliyorlar. Bu uzak iletişim tarzı, bizim kültürümüze çok yabancıdır. Bu farklı düzende anne ve babalar ise bu açığı kapatmak için çeşitli rollere bürünüyorlar.” dedi.

Akran Gereksinimini Anne Baba Karşılayamaz

Çocukların ruhsal gelişiminde duygusal bağ kurmanın önemi hakkında önemli bilgiler paylaşan Psikolog Mine Şahbaz, “Bu duygusal bağın temeli ise aile içi destektir. Göz ardı edilmemesi gereken bir diğer gerçek ise çocuğun kendi yaşıtlarıyla kurduğu iletişimdir. Bir çocuğun yaşamında kurduğu arkadaşlık ilişkisi çok önemlidir.

Çocukların akranlarıyla kurduğu ilişkiden aldığı keyif, oyunlar esnasında kurduğu göz teması, ortaklık, aynı ortamda yaşanması ve ses tonu çocuğa tarif edilemez bir mutluluk sağlar. Anne ve babalar, çocuklarıyla oyun oynayarak bu açığı kapatmak için ellerinden geleni yapsalar da akran gereksinimini karşılamalarının imkânsız olduğunu kabul etmek gerekiyor.” ifadelerine yer verdi.

Bireyselliği Ön Plana Çıkarabilir

Çocuğun akranlarıyla yüz yüze iletişim kurması ruhsal gelişiminde nasıl bir rol üstlenmektedir? Pandemi sürecindeki sosyal izolasyon çocuğun psikolojisini nasıl etkilemektedir? Çocuğun akranlarıyla kurduğu yüz yüze iletişimde kendisinin yanı sıra diğer insanlarında duygularını fark etmesine yardımcı olduğunu söyleyen Psikolog Mine Şahbaz, “Çocuklar işbirliğini, paylaşım hissini, hatta çekişmelerin ve hüsranların üstesinden gelmeyi en fazla arkadaşlarıyla yüz yüze iletişim halindeyken deneyimlemektedir. Bu deneyimlerin eksikliği ilerleyen yaşlarda birçok soruna neden olabilir.

Bir seneyi aşkın süredir devam etmekte olan izole yaşam, çocukların kendilerini mutsuz hissetmesine, kaygı bozukluğuna ve öfkeye neden olabilmektedir. Sosyal izolasyon sürecine maruz kalan çocuklar, ilerleyen yaşlarında bireyselliğini ön planda tutabiliyor. Hayal kırıklığına, beklemeye ve hata yapmaya çok daha az tahammül edebiliyorlar. Yaşıtlarıyla yaşanan en ufak bir zorlukta dahi yetişkin desteğine gereksinim duyabiliyorlar. Arkadaşlarına ‘hayır’ yanıtını vermeleri çok zor olduğu gibi istediklerini elde edebilmek için hırçın davranışlar gösterebiliyorlar.” diye konuştu.

İzole Yaşamdaki Çocuklara 5 Önemli Tavsiye

Pandemi sürecindeki izolasyondan çocuğun ruhsal gelişiminin olumsuz etkilenmemesi için Psikolog Mine Şahbaz, 5 önemli tavsiyede bulundu. İşte o 5 önemli tavsiye;

Arkadaşlarıyla İletişim Kursunlar

Çocuk, arkadaşlarıyla sık iletişim kurmalıdır. Bunun için elden geldiğince fırsat yaratılmalıdır. Havaların güzel olduğu zamanlarda açık ortamda çocuğun arkadaşlarıyla iletişim kurması sağlanabilir. Dışarıya çıkmadan evvel çocuğa Covid-19 virüsünden korunması gerektiği mutlaka hatırlatılmalıdır. Maske, sosyal mesafe ve hijyen kurallarını ihmal etmemesi gerektiği ve bunlar hakkında gerekli bilgiye sahip olduğu söylenmelidir. Koronavirüs tedbirlerine uyulduğu sürece sevdiklerimizle görüşmenin güvenli olduğu çocuğa ifade edilerek çocuğun kaygısı giderilmelidir.

Uyarılar Abartılı Olmasın

Çocuk, evden ayrılırken yapılan uyarıların abartılı olmamasına ve sadece gerekli önlemlerin çocuğa söylenerek çocuğun maskeli bir şekilde sosyalleşmesine yardımcı olunmalıdır. Çocuğa, ‘Maskeni sakın indirme, hastalanırsın’ ‘Her yere dokunma, virüs enfekte olur’ ‘Yere oturursan üstün kirlenir’ gibi kaygılı bakışlarla ve yüksek ses tonuyla çocuğa sözel uyarılar yapılmamalıdır. Bu tür uyarılardan kaçınılması, çocuğun sosyal çevresiyle uyumlu olmasına katkı sağlayacaktır.

Tedbirler Oyun Haline Getirilmeli

Covid-19 virüsüyle mücadele için alınan her türlü tedbir oyun haline getirilirse, çocuğun bu tedbirlere uymada anne ve babayla inatlaşma riski azalacağı gibi çocuğun anne ve babayla işbirliğine yatkınlığı artacaktır. Çocuk 3 yaş ve üstündeyse Covid-19 tedbirleri oyun haline getirilmelidir. Mesela ‘Dezenfektan perisi seni çok sevdiği için ara sıra seni fısfıslayacak.’ gibi komik uyarmalarla çocuk rahatlatılabilir.  

Sokağa Çıkmaya Teşvik Edilmeli

Bazı çocuklar, kaygılarından ötürü izolasyon sürecinde içine kapanarak evden dışarıya çıkmak istemeyebilir. Bu durumda çeşitli bahaneler uydurularak çocuk açık havaya çıkmaya teşvik edilmelidir. Çocuğun dış dünyayla yeniden bağ kurması için bu bahanelerin çocuğun yaşına uygun olmasına dikkat edilmelidir. Havanın güzel olduğu zamanlarda yürüyüş yapılması, ip atlanması ve top oynanması gibi bahanelerle çocuğun evden ayrılması sağlanabilir.

Uzman Desteğinden Kaçınılmamalı

Anne ve babaların tüm çabalarına rağmen çocuk evde kalmakta ısrar ediyorsa, bir uzman desteği almaktan kesinlikle kaçınılmamalıdır.  

Covid-19 virüsü aşısının iki dozunu vurulanların ‘Ben aşı oldum. Maske takmama gerek yok.’ gibi bir algıya kapılmaması gerektiğini ifade eden Namık Kemal Üniversitesi (NKÜ) Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Başhekimi Göğüs ve Uyku Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Nejat Altıntaş, “Covid-19 virüsü aşısı olanlar korunsa da virüs enfekte olmuş bir vakayla muhatap oldukları takdirde etkileşime girerek virüsü vücutlarına almaktalar. Böylelikle virüsü başkalarına yayıyorlar. Ülkemizde şu an itibariyle aşı olanların maske takmaması gibi bir durum söz konusu değil. Aşının rehavetine kapılarak maske kesinlikle çıkartılmamalıdır.” dedi.

Kimse Rehavete Kapılmasın

İsrail ve ABD’de de nüfusun önemli bir kısmı aşılandığı için vatandaşlarına isterlerse maske takmamaları gerektiği yönünde açıklamada bulunulduğunu kaydeden Doç. Dr. Altıntaş, “Ülkemizde aşılama süreci henüz sürmektedir. Bu nedenle maskelerin çıkartılması için daha erkendir. Aşı olanlar enfeksiyondan korunsa da bu virüsün enfekte olmadığı anlamına gelmemektedir. Yani aşı olanlar, virüsü halen taşıyor olabilirler. Aşı olunup virüse karşı korunma sağlansa dahi virüs enfekte olmuş biriyle iletişime geçildiğinde virüsü alarak başkalarına yayabilirler.

Ülkemiz koşulları henüz maske çıkartmaya elverişli değildir. Ülkemizdeki aşılama oranı İsrail ve Amerika’daki gibi yüzde 50’lere, yüzde 60’lara ulaşırsa dışarıda ve evde maske takmaya gerek kalmaz. Aşı olup da maske takmayanlar şu an için kendilerini korusalar da başkalarını koruyamazlar. Aşının rehavetine kapılarak maskenin çıkartılması çok yanlış bir davranıştır.” ifadelerine yer verdi.

Tek Maske Korur

Tek maske takmanın koruyucu olacağı kanaatinde olduğunu ifade eden Doç. Dr. Altıntaş, “Cerrahi maskelerden her koşulda virüs enfekte olmaktadır. Maske takmaktaki amaç virüsün kendimize enfekte olmasından ziyade maskeyle başkalarına enfekte olmasını önlemektir. Özellikle Covid-19 virüsü aşısını vurduranlara, aşı sizi korusa dahi ağız ve burun içerisine enfekte olan virüs etrafta bulunanlara bulaşmaktadır uyarısını yapmak istiyorum. Ama maske takıldığı takdirde ağızdan çıkacak olan salya, tükürük virüsün etrafa yayılmasını engelleyecektir.

Virüsün yayılımını engellemek adına aşı olanların maske takması önemlidir. Tek maske takılması yeterli geldiğinden çift maske takmanın bir anlamı yoktur. Bir dönem bende çift maske taktım. Çift maske takıldığı zaman üsttekini düzelteyim derken alttaki elleniyor. Bu da düzensizliğe neden oluyor. Bu da fayda yerine daha fazla zarar veriyor.” diye konuştu.

Aşılanan İnsanlara Virüs Enfekte Oluyor

Covid-19 aşısıyla ilgili insanların kafasını en fazla aşı karşıtlarının karıştırdığını belirten Doç. Dr. Altıntaş, “Aşıya karşı olanların aşıyla alakalı ifade ettiği Hint Okyanusu’nda bir ada var. Bu adanın ismi Seyşeller Adasıdır. Bu adanın yüz bine yakın nüfusu bulunmaktadır. Bu adadaki halkın yüzde 70-80’i aşılanmıştır. Buna rağmen virüs halen yayılmayı sürdürüyor. Hatta halk aşılandıktan sonra virüs daha hızlı yayılmaya başladı.

Aşı karşıtları ise bu adayı örnek göstererek bu adanın halkının aşılandığı halde virüsün yayılmaya devam ettiğini dile getiriyor. Bu noktada unuttukları bir husus var. Bu adanın toplamda 100 bin nüfusu var. Aşı uygulandıktan sonra rehavete kapılarak maske takmadılar ve çok sayıda turist aldılar. Kendi nüfuslarından daha fazla günlük turist aldılar. Turistler adaya geldiklerinde PCR testi yapmadıkları gibi PCR testlerine gereken önemi de vermediler. Bu da turistlerin virüsü adaya taşımalarına neden oldu. Aşı olunsa dahi bu adadakiler gibi dikkat edilmediği zaman yani sosyal mesafeye, maskeye ve yurt dışından gelecek turistlere dikkat edilmediği zaman virüsün yayılma riski artmaktadır. Bu açıdan bu ada bizim içinde çok güzel bir örnektir.” şeklinde konuştu.

Ağustos Ayına Kadar Kurallara Dikkat Edilmeli

Ülkemizde vaka sayısında ciddi bir azalma olduğuna değinen Doç. Dr. Altıntaş, “Vaka sayısı düştükçe sayıyı düşürmek de zorlaşıyor. Herkesin daha fazla tedbir almasına gereksinim var. Bu tedbirler alınırken de vatandaşların daha dikkatli olması gerekmektedir. Biz hastanelerde elimizden gelen özeni göstermekteyiz. Hastanelerdeki vaka oranlarına, yoğun bakım ve poliklinik oranlarına bakıldığı zaman biz vaka sayısını net olarak görmekteyiz. Ülkemizde ve özellikle de Tekirdağ bölgesinde vaka sayısında ciddi bir düşüş var. Televizyonda verilen verilerle sahada tespit edilen rakamlar birbirleriyle örtüşmektedir. Vaka sayısının daha fazla azalması için sosyal mesafe, maske ve hijyen kurallarına en azından ağustos ayına kadar dikkat edilmelidir.” dedi.

Covid-19 enfeksiyonunun neden olduğu koku ve tat kaybının geçip geçmediğinin anlaşılması için deterjan, parfüm ve çamaşır suyu gibi kimyasal maddelerin koklamasındansa nane, kahve ve gül yaprağı gibi kokuların koklamasını öneren Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Esin Yalçınkaya, “Koku ve tat algısı üzerine uzun zamandan beri çalışmalar yürütmekteyiz. Nezle ve grip gibi enfeksiyonlarda da koku ve tat kaybı yaşanmaktadır. Ancak bu nadir görülen bir durum olduğu için toplum tarafından çok fazla bilinmemektedir.

Covid-19 virüsü enfeksiyon sürecinde koku ve tat kaybı yaşanma riski, influenza virüsünden çok fazla olmaktadır. Her 100 hastadan 50’sinde görülebildiği için sayısal olarak yüksek olmasının yanı sıra koku ve tat kaybının derecesi de oldukça yüksektir.

Birçok nedenden dolayı koku ve tat kaybı yaşanabilir. Bu konu ile ilgili yapılan araştırmalar halen sürmektedir. Covid-19 virüsünün koku sinir hücrelerini tutması, virüsün vücuda enfekte olduğuna dair bilinen en önemli sebep olarak değerlendirilmektedir.” dedi.

Tedaviye Erken Başlanması Kalıcı Olma Riskini Azaltıyor

Vücuttaki diğer sinirlere kıyasla koku sinirlerinin daha açıkta ve hassas bir yapıda olduğuna değinen Doç. Dr. Yalçınkaya, “Koku sinirlerinin geçiş yolu üstünde yer alması, Covid-19 virüsü enfeksiyonu esnasında bu bölgede kanlanma azalmasına ve ödeme neden olarak koku ve tat kaybına, özellikle de koku kaybına yol açabilmektedir. İnsanlarda koku kaybı olduğu zaman tat kaybı da doğal olarak olmaktadır. Birçok insan uzun süreden beri koku ve tat kaybı yaşadı. Koku ve tat kaybının kalıcı olma riski bir hayli fazladır. Koku ve tat kaybının kalıcı olup olmadığının ise hasta tarafından anlaşılmasının imkanı yoktur. Koku ve tat kaybı iki hafta içerisinde geçmeyen hastaları değerlendirmek için muayene etmemiz gerekiyor. Çünkü tedaviye mümkün olduğunca erken başlanması kalıcı olma riskini azaltmaktadır. Böylelikle yüz güldürücü sonuçlar elde edilme şansı artıyor.” ifadelerine yer verdi.

Sigaradan Kaçınılmalı

Covid-19 virüsü enfeksiyon sürecinde koku ve tat kaybı yaşayan vakalara önemli tavsiyelerde bulunan Doç. Dr. Yalçınkaya, “Koku ve tat kaybının tedavisi kişiye özel olarak düzenlenmelidir. Koku ve tat kaybı uzun süreden beri devam ediyorsa mutlaka doktor kontrolünden geçmek gerekmektedir. Doktor kontrolünden geçilmeden sürecin evde geçirilmeye çalışılması çok yanlış bir davranıştır. Vakaların bir sağlık kuruluşuna ulaşmaları zorsa organik kokular koklanarak koku kaybının geçip geçmediği test edilmelidir. Bunun için içeriğinde kimyasal madde barındırmayan nane, gül yağı ve kahve gibi doğal kokuların koklanması çok daha sağlıklıdır.

Ayrıca buruna tuzlu çekmeninde faydası olsa da dozun çok iyi ayarlanması gerekmektedir. Bundan dolayı da eczanelerden okyanus suyu satın alınması çok daha iyidir. Ödemin ilk oluştuğu dönemlerde tuzlu su faydalı olmaktadır. Ancak uzun zamandan beri koku alamayan vakalar için bu kesin bir tedavi yöntemi değildir.” diye konuştu.

Kimyasal Kokulardan Kaçının

İçeriğinde kimyasal barındıran maddelerin koklanmasından kesinlikle kaçınılması gerektiğinin altını önemle çizen Doç. Dr. Yalçınkaya, “Koku alıp almadığını denemek isteyen vakalar, deterjan, parfüm ve çamaşır suyu gibi içeriğinde kimyasal madde barındıran bu şeyleri çok sık koklarlarsa ciddi sağlık problemlerine neden olabilir. Bu tür maddeleri koku ve tat kaybı olmayan kişilerin sık koklaması dahi sağlık problemlerine neden olabilir. Ayrıca sigara içen kişiler, sigara tüketimini kesinlikle bırakmalıdır. Yine B ve D vitaminlerinin yanı sıra çinko tedavisi de fayda sağlayabilir. Mineral ve vitamin takviyeleri ile ilgili sürekli yayınlar yapılsa da vakanın o vitamine gereksinimi olmayabilir, yani vakada B vitamini yeterli miktarda olabilir. Bu durumda B vitamini kullanılması iyi sonuçlar doğurmaz. Bu nedenle doktor kontrolünden kesinlikle geçilmelidir.” şeklinde konuştu.  

Pandemi sürecinde insanların evlerine kapandığını ifade eden Prof. Dr. Erol, “Pandemi sürecinin kaçınılmaz bir sonucu olan bu hareketsiz yaşam tarzı obezite riskini ve stresi artırdı. İnsanlar yakınlarını kaybetmeye başladığından doğal olarak üzüntüleri de arttı. Pandemi sürecinin getirdiği bu olumsuz etkilerden dolayı kan basıncı ve kalp-damar hastalıklarında risk yükseldi.” ifadelerine yer verdi.

Maskenizi Takarak Tempolu Yürüyüş Yapın

Dünya Hipertansiyon Günü münasebetiyle önemli açıklamalarda bulunan ve vatandaşları uyaran Prof. Dr. Erol, “Ülkemizde her yetişkin 3 kişiden 1’i yüksek tansiyon hastasıdır. Yüksek tansiyon hastalarının ise diyetlerine çok dikkat etmesi gerekmektedir. Hipertansiyon hastaları kesinlikle tuzsuz diyeti bırakmamalı, evlerinin salonlarında ve kordirunda yürüyüş yapmalı, ev içerisinde hareket etmeyi ihmal etmemeli, basit kültür-fizik, pilates gibi hareketleri yapmalı, canları her sıkıldığında yemek yememeli, ideal kilolarını korumalı ve kısıtlı kalori almalıdırlar. Sokağa çıkma kısıtlamasının olmadığı saatlerde maskelerini takarak ve sosyal mesafe kuralına uyarak tempolu yürüyüşler yapmalı ve ilaçlarını zamanında almayı ihmal etmemelidirler.” diye konuştu.

Hipertansiyon Semptomları Dikkate Alınmalı

Hipertansiyon rahatsızlığının çok sinsi seyrettiğini ve semptomlarının da çok silik olduğunu kaydeden Prof. Dr. Erol, “Hipertansiyon rahatsızlığının en önemli semptomları arasında baş dönmesi, baş ağrısı ve kulak çınlaması yer almaktadır. Ancak tansiyon kronik olarak yükseliyorsa bu semptomlar da görülmeyebilir. Kan basıncı kronik olarak yükseliyorsa böbrek yetmezliği, kalp-damar rahatsızlığı, beyin kanaması, kalp yetmezliği ve felç riski artmaktadır.” şeklinde konuştu.

Kalp-Damar ve Dolaşım Sistemi Hastalıkları En Ölümcül Hastalıklar

Pandemiye odaklanan insanların kalp-damar rahatsızlıkları gibi kronik rahatsızlıkların tedavi sürecini ihmal ettiğini belirten Prof. Dr. Erol, “Pandemi sürecinden itibaren insanların ana odak noktası Covid-19 virüsü oldu. Bu yanlış bir davranış tarzı olmasa da insanlar ölümcül kronik rahatsızlıklarla mücadele etmeyi bırakmamalıdır. Pandemiden evvel ki 2019 senesi ülkemizin ölüm istatistikleri incelendiği zaman kalp-damar ve dolaşım sistemi rahatsızlıkları yüzde 37 ile ilk sırada yer almaktaydı. Aşılama yaygınlaştıktan sonra bu pandemi süreci elbette sona erecek. Ama ölümcül kronik rahatsızlıklar etkinliğinden hiçbir şey kaybetmeyecek. Bundan dolayı da pandeminin kalp-damar rahatsızlıklarının risk faktörlerine olan olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi gerekmektedir. Hareketli yaşam tarzı ve spor kesinlikle bırakılmamalı, dengeli ve sağlıklı beslenilmeli, tansiyon yüksekse yemekler tuzsuz olmalı, sigara tüketilmemeli, diyabet varsa kontrol altına alınmalı, ilaçlar vaktinde alınmalı, kolesterol seviyeleri yüksekse tedavisi aksatılmamalıdır. Bunlar ihmal edilmediği takdirde pandemi sürecinde kalp-damar rahatsızlığı ilerlemez.” değerlendirmesinde bulundu.

Herkesin Kan Basıncı Ölçülmeli

Tanısı yeni konan hipertansiyon hastaları için pandeminin etkisini gösterecek herhangi bir çalışma yapılmadığını söyleyen Prof. Dr. Erol, “Pandemi sürecindeki olumsuz yaşam koşulları, kilo alma, hareketsiz yaşam tarzı ve stres hipertansiyonda yükseltici etki yapabilir. Herkes dönem dönem kan basıncını ölçtürerek değerini bilmelidir. Eğer büyük tansiyon 140 mmHg’nin, küçük tansiyon ise 90 mmHg’nin üstündeyse mutlaka bir doktora başvurulmalıdır. Sağlık sistemimiz güzel işlemektedir. İnsanlar maske, hijyen ve sosyal mesafeye dikkat ederek tedavi olmak için hastaneye gelebilir. Bütün hastanelerimizde ve aile sağlığı merkezlerimizde polikliniklerimiz hizmetini sürdürmektedir.” dedi.

Kalp ve Damar Hastalıklarında Sayı Artabilir

Pandemi sürecinin kalp-damar rahatsızlıkları risk faktörlerine olumsuz etki ettiğini ve bu etkinin teorikte ilerleyen süreçte kalp-damar rahatsızlığı riskinde artmaya neden olabileceğini aktaran Prof. Dr. Erol, “Türk Kardiyoloji Derneği tarafından pandemi sürecinde kalp krizi nedeniyle hastaneye yatışı yapılan hasta sayısında azalma olduğu gözlemlendi. TURKMI-2 araştırmasında da bilimsel olarak bunu gösterdik. Türkiye’yi temsil etmekte olan 50 büyük hastaneye, pandemi sürecinde yatırılarak tedavi altına alınan kalp krizi hastalarını, pandemi boyunca ardışık olarak 15 gün kaydettik. Buradan elde edilen sonuçları aynı hastanelerde 2018 yılı sonunda yapılan TURKMI-1 araştırmasında elde edilen sonuçlarla karşılaştırdık. Kalp krizi nedeniyle hastane başvurularında yüzde 47 gibi çok ciddi bir düşüş olduğunu gözlemledik.

Bu orana bakıldığı zaman kalp krizi geçiren iki hastadan birinin hastaneye müracaat etmediğini, müracaat eden hastaların ise pandemi sürecinden evvelki döneme kıyasla zamanında müracaat etmediğini belirledik. Kalp krizi geçirilen ilk saatler altın kadar kıymetlidir. Tıkalı olan damarın bir an evvel açılması gerekir. Tıkalı olan damar ne kadar erken açılırsa kalp kası o kadar kurtarılabilir. Pandemi sürecinde kalp krizi nedeniyle hastaneye müracaat eden hastalar zamanında müracaat etmediği için hastane içi kalp yetmezliği, şok ve ölüm vakalarında sayı ikiye katladı. Diğer taraftan da hastaneye hiç müracaat etmeyen ve kaydı dahi bulunmayan hastaların bir kısmı hayatını kaybetti.

Hayatı kurtulan hastaların ise erken dönemde gerekli tedaviyi alamadıklarından dolayı kalp kasında hasar oluştuğundan ilerleyen süreçte kalp yetmezliği havuzundaki hasta sayısında ciddi artış olacak. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlar, Dünya Kalp Günü dolayısıyla halkımızla paylaşıldı. Halkımıza kalp krizi şüphesiyle evde vakit geçirmemelerini, 112 ile irtibat kurarak ambulansla hastaneye gelmelerini, maske, temizlik ve sosyal mesafe ile Covid-19 virüsünden rahatlıkla korunulabileceğini ve kalp krizinin evde geçirilemeyeceğini her platformda halkımıza söyleyerek sürekli uyarmaktayız.” ifadelerine yer verdi.

ABD’deki Kaiser Permanente Tıp Merkezi Aile ve Spor Hekimliğince gerçekleştirilen bir araştırmadan elde edilen sonuçlara göre Covid-19 virüsü enfeksiyonunu ağır geçirme riskini düzenli egzersiz azaltıyor. Ülkemizde tam kapanma kararının alınmasından sonra hareketsiz yaşam tarzının daha da artacağına değinen Dr. Öğretim Üyesi Ömer Fikri Eralp, “Tam kapanma sürecinde büyük kas gruplarını harekete geçirecek egzersizlere önem verilmelidir. Mesela çömelip kalkma, uzanma, esneme, el, dirsek ve omuz hareketleriyle birlikte alt extremite kalça ve diz eklemlerini aktif tutacak egzersizler mutlaka yapılmalıdır. Evde yapılan günlük işler bu egzersizlere yönelik set haline dönüştürülebilir.” dedi.

Pandemi süreciyle birlikte hareketsiz yaşam tarzının arttığına dikkat çektikten sonra özellikle 65 yaş ve üstü için önemli uyarılarda bulunan Antrenörlük Eğitimi Bölüm Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Ömer Fikri Eralp, “Yaşlıların sağlıklı bir yaşam sürmesi için hareketli yaşam tarzı çok önemlidir. Yaşla birlikte yaşlıların kas hacimlerinde kayıp yaşanır. Bu kas kayıpları eklem hareketleriyle bağlantılı olarak da yaşanır. Yaşlılar, pandemi sürecinde virüsten korunmak için eve kapandıklarından günlük aktivitelerini yerine getiremiyorlar. Günlük yaşamdaki aktivitelerinden uzak kalan yaşlıların kas hacimlerini kaybetme süreci daha da hızlandı.” şeklinde konuştu.

Günlük Aktiviteler Devam Etmezse Kas Kaybı Yaşanabilir

Ev içerisindeki faaliyetlerin kesinlikle sürdürülmesi gerektiğinin önemine vurgu yapan Dr. Eralp, “Ev içerisindeki rutin hareketler düzenli olarak yapılmazsa yaşa bağlı olarak görülen ve tıpta sarkopeni olarak adlandırılan kas kayıplarının yaşanma riski bir hayli artar. Bu kas kayıplarına bağlı olarak herhangi bir düşmede kırıklar görülmesi yüksek bir olasılıktır. Evden çıkamayan yaşlılara mutlaka düzenli egzersiz yapmalarını tavsiye ediyorum. Büyük eklem hareketleri de bu egzersizler içerisinde olmalıdır.” ifadelerine yer verdi.

Ev İçerisinde Hareketsiz Kalınmamalı

Ev içerisinde hareketsiz kalmaktansa diz eklemi ve kalçayı da kapsayan egzersizlerin yapılmasının kasları korumak için önemli olduğuna değinen Dr. Eralp, “Yaşlılarımız koordinasyon egzersizleri yapabilirler. El becerilerini koruyacak küçük sinir kas koordinasyonu egzersizleri ile birlikte uzanmalarda yapılabilir. Büyük kas grubu egzersizlerinin ev içerisinde düzenli yapılmaya dikkat edilmesi önemlidir.” değerlendirmesinde bulundu.

Yürümek Dahi Ciddi Fayda Sağlar

Solunum sistemi ve dolaşım sistemi üzerinde olumsuz etkileri olan koronavirüsün bu etkilerini azaltmak için egzersizin olmazsa olmaz olduğunu da ifade eden Dr. Eralp, “Yaşlılarımız, haftalık 3 veya 4 gün düzenli egzersiz yapmayı ihmal etmemelidir. Yaşlılarımızın ağır egzersiz yapmasını elbette bekleyemeyiz. Uzanmaları, esnemeleri, çömelip kalkmaları, el, dirsek, omuz, kalça ve diz bölgesindeki eklemleri aktif tutacak egzersizleri yapmaları yeterlidir. Hiçbir egzersizi yapmaya güçleri yetmiyorsa da mutlaka yürüyüş yapsınlar. Bunun bile çok faydası olacaktır.

Yaşlılarımızın bir direncin üstesinden gelmelerini beklemek son derece yanlış olur. Diz ve kalça eklemlerini harekete geçirmek için kısa ipler ve küçük toplar kullanılabileceği gibi ön kol kaslarını çalıştırmak içinde avuç içerisinde top sıkabilirler, el parmaklarını açıp kapayabilirler. Omuz bölgesindeki eklemlerin hareket kabiliyeti içinde kolları yana açıp kapayabilirler, tutma, kolları yukarı omuz bölgesinde tutma vb. egzersizleri yapabilirler. Kalça ve diz bölgesindeki eklemler içinde çömelip kalkma hareketleri tavsiye edilebilir. Yaşlılarımız bu egzersizlerden bir kısmını iskemleye oturma şeklinde de yapabilirler. Kendilerini yormadan ve zorlamadan belli sayıda ve tekrarda bu egzersizleri yapabilirler.

Yaşlılarımızı bu egzersizlere motive etmek için ev içerisindeki gençlerde yaşlılarımıza yardımcı olmalıdır. Bu egzersizler gün içerisinde tekrarlanarak bir set haline dönüştürülebilir. Egzersiz yapmanın ve bir şeyleri hala başarabiliyor olmanın motivesi yaşlılarımıza moral olacaktır. Tam kapanma sürecinde sadece yaşlılarımız değil, herkes kendisine yeterli zamanı ayırmalıdır.” diye konuştu.  

 Sıcak hava ve güneş ışınlarının daha uzun süreli görüldüğü bölgelerde Covid-19 virüsünün yayılım hızını araştıran bir grup bilim insanı, bu bölgelerde Covid-19 virüsünün yayılımının azaldığını tespit etti. Yani sıcak hava ve uzun süre güneş ışını alan bölgelerde koronavirüsün bulaş riski düşüyor.

Vaka Sayısında Yüzde 4,3’lük Artış Görüldü

Bir grup bilim insanı tarafından yapılan bu araştırmanın sonuçlarını ‘Scientific Reports’ dergisi yayımladı. Ülkelerin güneş ışınlarından faydalanma süresi, sıcaklık ve nem oranı ülkelerin coğrafi konumlarına göre değişkenlik göstermektedir. Bu faktörleri dikkate alarak Covid-19 virüsünün yayılım hızını araştıran bir grup bilim insanı, ekvator çizgisinden uzaklaştıkça her 1 derecelik enlem artışına milyon kişi başına Covid-19 vaka sayısında yüzde 4,3 gibi ciddi bir artış olduğunu belirledi.

Sıcak İklim Koşullarında Vaka Sayısı Azalıyor

Bir grup bilim insanı tarafından çok büyük bir titizlikle gerçekleştirilen bu araştırmada 117 ülkenin hava sıcaklığı, nem ve güneş ışınlarından faydalanma süresi gibi bilgiler haricinde ülkelerdeki Covid-19 test yoğunluğu, ülkelerin yaşlı nüfus sayısı, şehirleşme ve sağlık hizmetlerine ayrılan harcamalar gibi verilerin analiz edilmesinin de sonuca büyük katkısı oldu.

Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiği zaman sıcak iklim koşullarının etkili olduğu ülkelerde görülen Covid-19 vaka sayısının, soğuk iklim koşullarının etkili olduğu ülkelere göre çok daha az olduğu görülüyor.

Bulgular Yanlış Yorumlanmamalı

Isı ve güneş ışığının Covid-19 virüsünün bulaş hızını düşürdüğü hipotezi uzan zamandan beri tartışma konusu olurken, bir grup bilim insanı tarafından yapılan bu araştırmadan elde edilen sonuçlarda halen tartışılan bu hipotezi doğrular nitelikte. Ancak bu bulguların yanlış yorumlanmaması gerektiği hususunda bilim insanları tarafından özellikle uyarı yapıldı. Yani havaların ısınmasıyla birlikte Covid-19 tedbirlerini rafa kaldırmamak gerekiyor.

Önlemlere Destek Olur

Araştırmadan elde edilen bulguların Covid-19 virüsünün yayılımının yaz mevsiminde duracağı ya da ekvatoral bölgelerde salgının olmayacağı anlamına gelmediğine özellikle değinen ve önemli uyarılarda bulunan araştırma ekibindeki bilim insanları, “Yaz mevsiminde görülen yüksek sıcaklık ve ultraviyole ışınlarının daha yoğun alınması, Covid-19 virüsünün yayılımını önlemek için alınmış olan tedbirlere ciddi bir destek olur.” ifadesine yer verdiler.

Yeni Varyantlar Bu Tezi Geçersiz Kılabilir

Bu araştırmadan elde edilen bulguların salgının başladığı tarihten itibaren Ocak 2021 tarihine kadar olan süreyi kapsadığını belirten araştırmacılar, Covid-19 virüsünün yeni gelişen varyantlarında bu araştırma sonuçlarının geçerli olup olmadığının bilinmediğinin altını özellikle çizdiler. Yani Covid-19 virüsünün yeni varyantlarının yayılım hızını sıcak havanın kesip kesmediği henüz net olarak bilinmiyor.

Şu an uygulanmakta olan Covid-19 aşılarının virüse karşı bağışıklık kazanılmasında ve doz miktarına dair önemli açıklamalarda bulunan Ankara Üniversitesi (AÜ) Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Balık, “Covid-19 virüsü salgınıyla mücadele edebilmek için uygulanmakta olan toplumsal aşı etkinliğinde 2. doz uygulandıktan belli bir süre sonra uygulanacak olan 3 doz hatırlatma aşısının yanı sıra her sene uygulamada olan aşılardan herhangi birinin tek doz olarak uygulanmasıyla birlikte aşı kalıcı hale gelecektir.” dedi.

Dünyada 5 Aşı Uygulanıyor

Dünyada geliştirilen BioNTech, Moderna, SinoVac, AstraZeneca ve Sputnik V Covid-19 virüsü aşılarının dünyanın çeşitli ülkeleri tarafından kullanıldığını ifade eden Prof. Dr. Balık, “Ülkemiz yurt dışından aşı tedarik edebilmek için girişimlerde bulunduğu gibi yerli aşı geliştirmek için çalışmalara da ağırlık verdi. Ülkemiz SinoVac ve BioNTech aşılarının tedariki için gerekli anlaşmaları yaptıktan sonra vatandaşlarımız iki aşıdan birini yaptırmak için sağlık kuruluşlarından randevu almaya başladı. Ayrıca Sputnik V aşısının ülkemizde üretilmesi için Rusya ile gerekli anlaşmaların imzalanmasının ardından aşının ülkemize gelmesiyle birlikte vatandaşlar üçüncü bir aşı seçeneğine kavuşmuş olacak.” ifadelerine yer verdi.

Her Aşı İki Doz Şeklinde Uygulanıyor

Dünyada uygulamada olan bütün aşıların belirli aralıklar içerisinde iki doz olarak uygulandığını kaydeden Prof. Dr. Balık, “SinoVac aşısında ilk dozun uygulanmasının ardından ikinci doz 28 gün sonra uygulanmaktadır. BioNTech aşısında yaşanan son gelişmeden sonra ikinci doz ilk doz uygulandıktan 4-8 hafta sonra uygulanacak. Sputnik V aşısında ise ikinci doz ilk dozun uygulanmasının ardından 28 gün sonra yapılmaktadır.” diye konuştu.

Hatırlatma Dozlarının Salgın Sonlanana Kadar Yapılması Gerekiyor

Şu an uygulamada olan mevcut aşıların etkisinin kalıcı olabilmesi için iki doz uygulandıktan ve belli bir süre geçtikten sonra hatırlatma dozunun yapılması gerektiğinin bilimsel çalışmalar ile ortaya konduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Balık, “Salgın süreci sonlanana kadar her kişi için hatırlatma dozlarının yapılması gerekiyor. Şu ana kadar yaptığımız gözlemlerden elde ettiğimiz sonuçlara göre inaktif aşılarda 6 ayda bir, diğer aşılar için ise 8 ay ile 1,5 yıl aralığında tek doz hatırlatma aşısının yapılması gerekmektedir.” şeklinde konuştu.

Aşıların Etkisi 6 Aydan Sonra Azalmaya Başlıyor

Hatırlatma aşılarına dair önemli bilgiler paylaşan Prof. Dr. Balık, “Bazı aşılar ilk aşamada tek, iki veya üç doz şeklinde uygulanmaktadır. Mesela Hepatit B aşısı peş peşe üç doz uygulanırken, Hepatit A aşısı peş peşe iki doz olarak uygulanmaktadır. Covid-19 virüsü çok hızlı yayıldığı için faz-3 çalışmalarının sonucu beklenmeden ön raporlar doğrultusunda acil durum onayı verilerek aşılama faaliyetlerine başlandı. Aşıların kaç doz uygulanacağına ise faz çalışmalarının ardından karar verildi. Bu tür aşılarda insanlara uygulanan doz miktarı, uygulanan aşının bağışıklık sisteminde etki oluşturması ve kalıcı sonuçlar vermesi için gerekli olan sayıdır.

İlk başta uygulanan aşılar bağışıklık sistemi üzerindeki etkisini zamanla yitirdiğinden dolayı bunun önlenebilmesi için tek doz olarak hatırlatma dozları uygulanmaktadır. Covid-19 virüsü salgını sona ermedikçe de aşıların bağışıklık sistemi üzerindeki etkinliği 6 ayın ardından giderek azalacağından insanların virüsten korunabilmesi için tek doz hatırlatma aşısının yapılması gerekmektedir.” değerlendirmesinde bulundu.

Hatırlatma Dozlarında Kesin Tarih Sonbaharda Açıklanır

Hatırlatma aşısının hangi aralıklarla vurulması gerektiğinin aşıdan aşıya değişkenlik gösterdiğine değinen Prof. Dr. Balık, “Şu andaki öngörülere göre kalıcı etkili bağışıklık süresi BioNTech aşısında daha uzun olacak. Hatırlatma dozlarının hangi aralıklarla yapılacağı aşıdan aşıya farklılık gösterebilir. Bu sürenin kesin olarak belirlenmesi için faz-3 çalışmalarında son raporların çıkması ve kullanımdaki aşıların etkinlik sürelerinin takip edilmesi gerekmektedir. Bu sürenin 8 ay ile 2 yıl aralığında olması öngörülse de faz-3 çalışmalarının kesin sonucunun beklenmesi gerekiyor. Biz de ekim ayı itibariyle başlamış olduğumuz faz-3 çalışmalarındaki gönüllülerimizi bu açıdan takip etmekteyiz. Aşıların ne kadar süreyle koruyucu olduğu faz-3 çalışmalarının son bulmasıyla kesinleşeceğinden dolayı hatırlatma aşısı ile ilgili kesin tarih sonbaharda verilmiş olur.” dedi.  

Her annenin çocuğunun biricik ve özel olduğunu ifade eden Uzman Psikolog Cansu İvecen, “Her anne, çocuğunun mutluluğunu ve onların yaşamda iyi yerlere gelmesini arzular. Ancak bu duygunun altında iyi niyet yatsa da başarılı ve mükemmel bir çocuk yetiştireyim derken anne çocuk ilişkisi olumsuz etkilenebilir ve çocuğu da psikolojik anlamda olumsuz etkileyerek çocuğun kendine karşı güven duymasına ve başarıya olan inancına zarar verebilir.” dedi.

Pandemi Süreci Anne Çocuk İlişkisini Etkiledi

Koronavirüs pandemi sürecinin neden olduğu aşırı kaygının, belirsizliğin, ofisin eve taşınmasının ve online eğitim sürecinin anne ve çocuk ilişkisini olumsuz etkilediğine değinen Psikolog İvecen, “Bu süreçte mükemmeliyetçi annelerin yetersizlik hissine kapılması kendilerini suçlu ve çaresiz hissetmelerine neden olmaktadır. Bu durumda da annenin çocuğuyla yaşadığı çatışmalar artmakta ve anne çocuk ilişkisinde olumsuz duygular hakim olmaktadır. Bu kısır döngü ise annede tükenmişlik sendromuna ve yorgunluk hissine neden olurken, çocuk ise aşırı kontrollü ilişki içerisinde kendisini mutsuz hissettiğinden davranışsal problemler geliştirmektedir.” ifadelerine yer verdi.

9 Mayıs Anneler Günü münasebetiyle mükemmeliyetçi annelik sendromunun annelerde ve çocuklarda neden olduğu sorunlar hakkında önemli açıklamalarda bulunan İvecen, mükemmeliyetçi annelere 9 önemli uyarıda bulundu.

Mükemmeliyetçilik Sendromunun Çocukta Neden Olduğu Sorunlar

Başarı Anksiyetesi

Çocuğuyla ilgili gerçekçi olmayan beklentiler içerisine giren ve çocuğun kapasitesine uygun olmayan seviyede başarı bekleyen annelerin bu davranışı çocuklarında başarıya karşı anksiyete geliştirmektedir. Yine annenin, anneliğine dair inançları ve beklentileri doğrultusunda bunları karşılayamaması da çocukla sorun yaşamasına neden olduğundan başarısızlık anksiyetesi buna bağlı olarak da gelişebilir.

Davranış Sorunları

Çocuklar yaşadığı çatışma ve negatif duyguları bir takım davranış sorunları göstererek ailesine ve çevresine yansıtmaktadır. Bu noktada çocuğun sergilediği sorunlu davranıştan ya da bu sorunlu davranış tarzının nasıl sonlandırılacağından daha da önemli olan bu sorunlu davranışla hangi gereksinimini ifadeye çalıştığının anlaşılmasıdır. Çocuğa bu bakış açısıyla yaklaşmak çok önemlidir. Çocuk çatışma yaşadığı ya da negatif duyguya kapıldığı zamanlarda saç koparma, tırnak yeme, ağlama nöbetleri ve karşı gelme gibi rutin dışı davranışlar sergileyebilir.

Kaygı

Pandemi sürecinde Covid-19 virüsü salgınının belirsizliğini koruması ve evde yapılabilecek etkinliklerin oldukça kısıtlı olması mükemmeliyetçi yapıdaki anneler ve çocuklarının çatışmasında en etkili faktörlerden biri oldu. Mükemmeliyetçi yapıdaki annelerin ev içerisinde geçirilen vakti en iyi şekilde kontrol etmeye çalışması çocukların kaygı seviyelerini artırdı.

Depresyon

Pandemi sürecinde rutin hayatın değişmesiyle birlikte evde her şeyin sorunsuz ve kusursuz olmasını bekleyen mükemmeliyetçi yapıdaki annenin strese girmesi çocukların yetersizlik duygusunun pekişmesine ve kendilerini daha depresif hissetmelerine neden oldu.

Mükemmeliyetçilik Sendromunun Annelerde Neden Olduğu Sorunlar

Tükenmişlik

Annelerin hali hazırda var olan işlerinin devam etmesi, yemek, ev temizliği, çocuk bakımı derken tüm bunlara yetişmekte zorlanan anneleri tükenmişlik sendromuna sürükleyebilir.

Artan Aile İçi Problemler

Ev ortamında hem kendisi, hem de diğer aile bireyleri için yüksek beklentiler içerisine giren annenin bu beklentilerinin karşılanmaması aile içi problemleri artırmaktadır. Gerek çocuğa yaklaşım tarzıyla ilgili fikir ayrılıklarında, gerekse de ev ortamındaki düzenle ilgili mükemmeliyetçi yapıdaki annenin eşini kontrol altında tutmak istemesi aile içerisinde çatışmalara ve huzursuzluklara yol açabilmektedir.

İşyerinde Artan Problemler

Mükemmeliyetçi yapıdaki bir anne sadece ev ortamında değil, iş ortamında da mükemmeliyetçi bir yapıda olduğundan işlerini kusursuz yapmaya çalışmaktadır. Ev ortamındaki sorunların sürmesi anneyi duygusal olarak çökerttiği gibi dikkat ve konsantrasyon zorluğuna da neden olmaktadır. Bu durum ise iş verimini düşürebilmekte ve korkulan sonuçlar ile tekrar karşılaşmaya neden olabilmektedir.

Öfke Sorunları

Aile içerisinde yolunda gitmeyen şeyler olduğunun düşünülmesi aile içerisindeki iletişime olumsuz etki etmekte ve aile bireyleri birbirlerine karşı öfke duyabilmektedir. Bu duyguyla baş edilemediğinde aile bireyleri öfkelerini birbirlerine yansıtmakta ve birbirlerine psikolojik olarak zarar vermektedirler.

Mükemmeliyetçi Annelere 9 Önemli Uyarı

9 Mayıs Anneler Günü münasebetiyle Uzman Psikolog Cansu İvecen, mükemmeliyetçi annelere 9 önemli uyarıda bulundu. İşte o uyarılar;

Çocuğun zayıf yanları olduğu kadar güçlü yanları da vardır. Bu güçlü yanlarının keşfedilerek gelişimine destek vermek gerekir.

Çocuğa yaklaşılırken yaşına ve gelişimine uygun davranılmalı ve her çocuk kendi özelinde değerlendirilmelidir.

Çocuğun kapasitesine ve gelişimine uygun seviyede başka çocuklar veya kendi çocukluğunuz ile herhangi bir kıyaslamaya girmeden ilk olarak üstesinden gelebileceği küçük hedefler konulmalıdır.

Çocuğunuz kendisinden beklenenin aksine davranış sergilediyse çocuğa yönelik olumsuz söylemlerden ve davranışlardan kaçınmakta fayda vardır.

Çocuğun davranışları sizin beklentinizle örtüşmeyen sonuçlar elde edilmesine neden olabilir. Böyle durumlarda sonuca odaklanarak değil, süreç içerisinde gösterdiği çaba takdir edilerek çocuğa yaklaşılmalıdır.

Çocukların hata yapması gayet olağandır. Çocukların öğrenme süreci yaptıkları hata ve ebeveynlerinin rehberliği doğrultusunda ilerleyecektir. Çocuk her zaman mükemmel ve doğru davranamaz. Böyle bir şey çocuktan kesinlikle beklenmemelidir. Çocuğunuzun bir şeyi yeterince iyi yapmadığını düşünüyorsanız, tekrar denemesi için onu cesaretlendirmelisiniz.

Çocukların yeterli seviyede iyi yapmayı başaramadığı durumların yerine bir takım şeyleri yapması için ona fırsat verilmelidir. Bu fırsat verilirken de onun başarabileceği ve onun seviyesine uygun sorumluluklar belirlenmelidir.

Fark ederek veya fark etmeyerek çocuk üzerinden bir başarı gerçekleştiği zaman mükemmel olmasına yönelik beklentilerin yetişkin olarak sizdeki karşılığını keşfedin. Zorlandığınız zamanlarda ise kendi bedeninizi gözden geçirerek ne olup bittiğini anlamaya çalışın ve duygularınızı yeniden düzenleyebilmek için mola verin.

Çocuk beklentinin aksine davrandığı zamanlarda cezalandırılması yerine bu davranışının altında yatabilecek olan gereksinim sorgulanmalıdır.

Covid-19 virüsü enfekte olan vakaların tedavi sürecinde kullanılan Favipiravir adlı ilacın erken süreçte etkili olduğunu ifade eden Kayseri Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Tıp Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Ahmet İnal, “PCR testi pozitif çıkan bir vakanın öksürük ve boğaz ağrısı semptomları varsa Favipiravir ilacı bu semptomların etkisini azaltmaktadır. Yine PCR testi pozitif çıktıktan sonra akciğer tutulumu yaşanıyorsa Favipiravir ilacı bu semptoma karşıda etkili olmaktadır. Hidroksiklorokin adlı ilacın Sağlık Bakanlığı tedavi kılavuzundan çıkarılmasının nedeni ise uzun dönem çalışmalar sonucunda bu ilacın Covid-19 virüsüne karşı herhangi bir etkisinin olmadığının ve risk tespit edilmesidir.” dedi.

Favipiravir İlacının Yan Etkisi Yoktur

Covid-19 virüsü çok yeni bir enfeksiyon olduğundan dolayı sürekli mutasyona uğrayarak kendisini güncellemektedir. Bu doğrultuda enfeksiyon ile ilgili bulunan yeni bulgular ise tedavinin güncellenmesini gerektirmektedir. Bu nedenle de vakaya Covid-19 virüsü tanısının konmasının ardından Favipiravir ilacı kullanılmaktadır. Bu noktada Hidroksiklorokin ile Favipiravir ilaçlarının aynı olmadığını belirtmek gerekiyor. Favipiravir henüz yeni bir ilaç olsa da şu ana akadar herhangi bir ciddi yan etkisine rastlanmadı.

Erken Dönemde Etki Ediyor

Favipiravir ilacının bir özelliği olduğunun altını çizen Dr. İnal, “Favipiravir ilacı vakaya Covid-19 tanısının konmasının ardından erken süreçte enfeksiyona etki etmektedir. Vakanın PCR testi pozitif çıktıktan sonra öksürük ve boğaz ağrısına etki ederek semptomların etkisini azaltmaktadır. PCR testi pozitif çıktıktan sonra akciğer tutulumu görülen vakalarda da Favipiravir ilacı etkili olmaktadır. Ancak hasta enfeksiyon sürecinde yoğun bakım aşamasına gelmişse ve yoğun bakımda tedavi görüyorsa Favipiravir ilacının enfeksiyona etki etmediği tespit edildi. Bu nedenle yoğun bakım sürecinde kullanılan ilaçlar farklıdır.” diye konuştu.

Semptom Görülmese Dahi Kullanılmalı

Favipiravir ilacının etkisini göstermesi için ilk semptomlar görüldüğü zaman kullanılması gerekmektedir. Bu nedenle vakalar, filyasyon ekiplerinden ilacı alır almaz kullanmaya başlamalıdırlar. En büyük sıkıntı ise semptom göstermeyen vakaların semptom göstermediğini ileri sürerek ilacı kullanmak istememesidir. Enfeksiyonun ilk 5 gününde bu ilacı kullanan vakalar, sabah 8 ve akşam 8 tane olmak üzere bir günde 16 tane içtiklerinden panikleyerek korkuya kapılmaktalar.

İlaç İçilmezse Enfeksiyon İlerliyor

Vakalar günde 16 tablet ilacı içtikleri zaman ‘Acaba zehirlenir miyim?’ düşüncesiyle büyük bir korku yaşamaktadırlar. Enfeksiyon sürecinde ilaç kullanılmadığında ise bazı vakalarda enfeksiyonun ilerlediği görülüyor. Bundan dolayı PCR testi pozitif çıkan her vaka semptom göstersin ya da göstermesin filyasyon ekibi tarafından verilen ilacı kullanmalıdır.

İlaç Farklı Saatlerde İçilmelidir

Kronik rahatsızlığından dolayı ilaç kullanan vakalara da önemli uyarılarda bulunan Dr. İnal, “Covid-19 virüsü enfekte olan vakaların sürekli kullandıkları ilaçlar varsa bu ilaçlarını kesmemelidirler. Yani Covid-19 virüsü enfekte oldu diye hipertansiyon ilacını veya diyabet ilacını kesmemelidir. Böyle yapan vakalar çok yanlış yapar. Bu sefer vaka Covid-19 virüsü enfeksiyonundan kurtarayım derken hipertansiyonun veya diyabetin komlikasyonuna maruz kalır. Yani hangi kronik rahatsızlığı varsa onun komplikasyonuna maruz kalır. Enfeksiyon sürecinde de ilaçların kesilmeden içilmesi gerekmektedir. Vakalar, Favipiravir ilacını içtikleri zaman diğer ilaçlarla etkileşimi olup olmayacağını düşünebilirler. Bunun için Favipiravir ilacı ile diğer ilaçların aynı saatte alınmamasına dikkat edilmelidir.” şeklinde konuştu.

Pandemi sürecinin özellikle kalp rahatsızlıklarına yakalanma riskini artırdığını söyleyen Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Cengiz Köksal, “İnsanlar, pandemi sürecinde bulduğu her fırsatta hareket etmeyi ihmal etmemelidir. Bu süreçte hareketsiz kalmamaya ve özellikle de kilo kontrolü sağlamaya özen göstermelidir. İnsanların göğüs ağrısı ve nefes darlığı gibi şikayetlerinde ise derhal bir sağlık kuruluşuna müracaat etmeli ve tedaviye başlamada geç kalmamalıdır.” dedi.

Pandemi Süreci İnsanları Hareketsizleştirdi

Pandemi sürecinin bir buçuk yıldan bu tarafa sürdüğünü ve ne zaman biteceğinin de kesin olarak belli olmadığını ifade eden Prof. Dr. Cengiz Köksal, “Pandemi süreci en fazla kalp hastalıkları bakımından büyük risk oluşturmaktadır. Bu süreci kalp hastalıkları açısından büyük risk taşıyan 65 yaş üstü vatandaşlarımız başta olmak üzere bütün halkımız evlerinde izolasyonda kalarak geçirdi. Vatandaşlarımız sadece zorunlu koşullarda sınırlı şartlarla dışarıya çıkabildiğinden fiziksel aktiviteleri ister istemez kısıtlandı. Pandemi sürecinde salgının yayılımını engellemek için spor salonlarının kapatılması ise ayrı bir dezavantaj oluşturdu. Pandemi boyunca hareket kabiliyetleri kısıtlanan ve bunun neticesinde de kilo alan insanların kalp ve kalbe giden damarlarında bir sıkıntı olsa da hareketsizlikten kaynaklı herhangi bir şikayetleri olmadığından hekime zamanında müracaat ederek tedaviye başlayamamaktadır.” ifadelerine yer verdi.

Amerika’da Yüzde 30-40 Oranında Düşme Var

Pandemi sürecinde Amerika’da kalp hastalıklarından dolayı sağlık kuruluşlarına müracaatların yüzde 30-40 oranında düştüğüne vurgu yapan Prof. Dr. Köksal, “Kalp rahatsızlıklarında hareket esnasında görülen göğüs ağrısı ve nefes darlığı gibi şikayetlere hastalığın ilerleyen safhalarında istirahat esansında da rastlanmaktadır. Ancak hareketsizlikten dolayı kalp rahatsızlığına erken safhada tanı konulma şansı kaybedilmektedir. Kalp hastalığı ileri safhalara vardığı zamanda evde kalp krizi geçirme ve akciğerin su toplaması olarak semptom gösteren kalp yetmezliği riski artmaktadır.” diye konuştu.

Maske Takılması ve Evde Kalınması Hareketi Engellememeli

Kalp rahatsızlığının ilk aşamasında genellikle ilaç tedavisi ve yaşam tarzında değişikliklerle rahatsızlığın kontrol altına alındığını ve ilerlemesinin engellendiğini kaydeden Prof. Dr. Köksal, “Kalp rahatsızlığının ilerleyen safhalarında şikayetlerin istirahatte görülmesiyle birlikte tedavi süreci genellikle hastaneye yatarak yapılmaktadır. Bu süreçte ise tedavideki başarı girişimsel yöntemlere ve yapılacak kalp operasyonuna bağlıdır. Kalp rahatsızlığının ilerleyen safhalarında hasta evde kalp krizi geçirmezse ve akciğer ödemi oluşmazsa tedavide başarı şansı yükselmektedir.” şeklinde konuştu.

Maske takmanın ve evde izolasyonda kalmanın hareket etmeye engel teşkil etmemesi gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Köksal, “İnsanlar pandemi süreci boyunca her fırsatta hareket etmelidir. Bu süreçte hareketsiz kalmamaya ve ideal kilolarını korumaya çok dikkat etmelidirler. Hareket esnasında ya da hareketsizken göğüs ağrısı ya da nefes darlığı gibi şikayetlerinde ise derhal bir sağlık kuruluşuna müracaat etmelidirler. Günlük yaşamında çalışma sürecini sürdüren ve hareketli insanlar, kalple ilgili herhangi bir şikayet yaşadıklarında derhal hekime müracaat ederlerse hastalık ilerlemeden ve hasta kalp krizi geçirmeden ilaç tedavisi ve tavsiyelerle hastalık kontrol alınarak ilerlemesi engellenebilir.” değerlendirmesinde bulundu.

Okullarda yüz yüze eğitimin başlamasının mayıs ayı sonlarında mümkün olabileceğine değinen Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Levent Akın, “Bütün okulların ve sınıfların yanı sıra 1’inci ve 2’inci sınıfların açılması da özellikle öğrencilerin okul disiplini kazanması bakımından çok önemlidir. Okullarda yüz yüze eğitim devam ederken de okullarda yeni vakaların tespit edilebilmesi için hızlı testlerden yararlanılmalıdır. Bunun için hızlı antijen testleri mevcut. Bu testler hiç olmazsa haftalık olarak uygulanırsa okullardaki yeni vaka durumları değerlendirilerek okulun Covid-19 virüsü tehdidi altında olup olmadığı rahatlıkla anlaşılabilir.” dedi.

Bir okulda görülen vaka sayısında artış varsa o okulun kapatılması gerektiğinin altını çizen Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Levent Akın, “Okulların tümüyle kapatılmasını doğru bulmuyoruz. 5-6-7-8 yaş grupları gibi küçük yaş gruplarında yani 1’inci ve 2’inci sınıflarda çok önemli bir sıkıntı yoktur. Okullardaki en büyük sıkıntı, vaka sayısı toplumda artmaya başladığında virüsün öğrencilere doğru gitmesi ve öğrencilerinde bu virüsü evlerine taşımasıdır. Bu nedenle toplumdaki vaka sayısı yükseldikçe öğrenciler tehdit altına girmektedir. Yani Covid-19 virüsü öğrencilere enfekte olmaya başlıyor.” ifadelerine yer verdi.

Yeni Vakalar Rahatlıkla Tespit Edilebilir

Okulların mayıs sonlarında yüz yüze eğitime başlayabileceğine değinen Prof. Dr. Akın, “Şu anki gidişat onu gösteriyor. Ama sınıf bazında değil, bütün okullar yüz yüze eğitime başlayabilir. Okullarda 1’inci ve 2’inci sınıfların açılması öğrencilerin okul disiplini kazanması bakımından çok önemlidir. Yüz yüze eğitim devam ederken de yeni vakaların tespit edilebilmesi için hızlı testlerden yararlanılmalıdır. Bunun için hızlı antijen olarak uygulanan testler var. Bu testler içerisinde yeterli veya yetersiz olanları var. Özellikle seçilmiş antijen testleriyle çocuklara testler uygulanabilir. Haftalık olarak uygulanacak bu testler sayesinde okullardaki yeni vaka sayıları tespit edilerek okulun Covid-19 virüsü tehdidi altında olup olmadığını rahatlıkla anlamak mümkün. Bu antijen testleri düzenli olarak uygulanırsa okullarda yüz yüze eğitim sürdürülebilir.” diye konuştu.

Virüs Kalabalık Ortamlarda Kümeleşerek Yayılıyor

Cenaze törenlerinde ve düğünlerde kalabalığın kesinlikle azaltılması gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Akın, “Geçen seneden alınan ders gösteriyor ki cenazelerdeki, düğünlerdeki ve nişanlardaki kalabalıklar ve eğlenceler, Covid-19 virüsünün kümeleşerek yayılmasına neden olmaktadır. Bu da büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Biz, bu tabloyu bu senede yaşadık. Bir de düğünlerde farklı şehirlerden gelen ve düğün esnasında kendilerine enfekte olan Covid-19 virüsünü gittikleri yerlere taşıyan insanlar buralarda da Covid-19 virüsünü yaymaya başlıyorlar. Bu nedenle düğün ve cenazelere katılım çok sınırlı olmalı ve bu konuda kısıtlama sürdürülmelidir.” şeklinde konuştu.

Aşı Mutlaka Yaptırılmalı

Toplumun yüzde 60-70’i aşılarla bağışıklık kazanabilirse bazı kurallara dikkat ederek günlük yaşamdaki bütün faaliyetlerin yürütülebileceğini söyleyen Prof. Dr. Akın, “Şu an ki mevcut aşıların bir kısmı 16, bir kısmı ise 18 yaş altına yapılamamaktadır. Bu ise yaklaşık 20 milyonluk bir nüfusa tekabül ediyor. Bu 20 milyonluk nüfus düşüldüğü zamanda geriye 65 milyon nüfus kalıyor. Bu 65 milyon ise yetişkin nüfustan oluşmaktadır. Bütün toplumun yüzde 70’i aşılanırsa yaklaşık 55-60 milyon nüfus aşılanmış olur. 65-70 milyon nüfus 2 doz aşılandıktan sonra ülkemiz çok büyük bir rahata kavuşur. Bunun zamanı ise aşı stokuna, aşı tedarikine, aşı uygulamalarına ve toplumun kurallara uymasına bağlıdır. Önümüzdeki yaz sürecinde insanlar açık alanlarda daha fazla vakit geçireceği için virüsün bulaşma riski düşecektir. Burada düğünler ve diğer toplu etkinlikler kastedilmiyor. Sadece açık alanda geçirilecek vakit daha fazla olacağı için vaka sayısı ciddi seviyede düşecektir. Toplumun aşılanmasıyla da eylül ve ekim aylarına daha rahat girilecektir. Yeter ki insanlar aşılarını zamanın yaptırarak ihmal etmesinler.” değerlendirmesinde bulundu.

Vaka Sayısı 10 Binin Altına Düşmeli

Vaka sayılarının düşmesi ve bunun sağlayacağı rahatlığın ‘yalancı rahatlık’ olarak adlandırılabileceğini belirten Prof.Dr. Akın, “Bu rahatlama özellikle toplumsal kısıtlamalardan kaynaklı bir rahatlama olacaktır. Bu kısıtlamalar kaldırıldığı zaman vakalar yeniden hızla yükselişe geçer. Aşı programı istenilen şekilde hızlı gitmiyorsa kısıtlamaların kaldırılmaması gerekiyor. Bu kısıtlamalar ile kalabalık ortamların oluşması engellenmelidir. Böylelikle kalabalıklaşarak vakit geçirmenin önüne geçilebilir. Açık alanlarda herhangi bir sıkıntı gözükmüyor.

Bayramdan sonra vaka sayıları yüksek ihtimalle 10 binin altına düşecektir. 10 bin rakamı 60 bin rakamıyla karşılaştırıldığı zaman vaka sayılarında 6 kat bir düşüş olduğu görülüyor. Ama bunun iyi olduğunu düşünmemek gerekiyor. Geçen sene mart-nisan aylarında vaka sayısı 6 bine ulaştığı zaman nasıl tedirgin olduğumuzu hatırlamalıyız. Bütün ülke çok tedirgin olmuştu. Geçen sene 6 bin vakadan korkulurken, bu sene 10 bin vaka sayısıyla kimse işler yoluna girdi diyemez. Bizim bir nebzede olsun rahatlamamız için vaka sayısının hiç olmazsa 10 binin altına düşmesi gerekiyor. Bunun başarmanın tek yolu da vatandaşların kurallara uyması ve aşılama programının etkinliğidir.” dedi.

Covid-19 virüsüyle mücadele edebilmek için uygulanan aşıların yan etkileriyle Covid-19 virüsü semptomlarının birbirine çok karıştırıldığını ifade eden Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Ümit Savaşçı, “Aşı uygulandıktan sonra bazı belirtiler birbiriyle karıştırılabiliyor. Bunların aşı belirtilerine yorulmaması gerekir. Vücuda uygulanan Covid-19 aşılarının yan etkileri genelde 2 ya da 3 gün sürmektedir. Bu belirtiler daha uzun süreli devam ediyorsa ve gittikçe de belirginleşiyorsa test yaptırılmasının kesinlikle ihmal edilmemesi gerekiyor. Bu kişilere virüs enfekte olmuştur ve uygulanan aşı ise henüz koruyucu seviyeye gelmemiştir.” dedi.

Aşı Yan Etkileri İki Güne Geçmiyorsa Koronavirüs Riski Yüksek

Kişinin koronavirüs aşısı yaptırmış olabileceğini, bu aşının BioNTech, SinoVac ya da Sputnik V aşılarından biri olabileceğini söyleyen Doç. Dr. Savaşçı, “Aşının uygulandığı günün akşamında kolda hafif bir ağrı, halsizlik, baş ağrısı, özellikle BioNTech aşısı uygulananlarda daha yoğun eklem ve kas ağrılarının yanı sıra halsizlik ve bulantı hissi olabilmektedir. Aşı uygulanan bazı kişilerde görülen belirtiler ilk dozdan sonra ağır olabilirken, genellikle ikinci doz uygulandıktan sonra belirtilerin daha ağır olduğu gözlemlenmektedir.

BioNTech aşısı mRNA aşısı olduğundan dolayı vücut daha fazla antikor üretmeye çalıştığından aşının yan etkileri daha yoğun olarak görülebiliyor. Bu yan etkilerin kişi tarafından bilinmesi elbette önemlidir. Ama bu belirtiler haricinde ateş 38 derecenin üstündeyse, boğazdaki ağrı şiddetliyse, öksürük, geçmeyen baş ağrısı, tat ve koku kaybı, eklem ağrıları ve ishal gibi belirtiler 2 gün geçmesine rağmen halen devam ediyorsa bu kişiye Covid-19 virüsü enfekte olmuş olabilir. Aşı yaptıran kişiler aşılarını sağlık ocaklarına veya sağlık kuruluşlarına giderek yaptırmakta ve yoğun bir ortamın içerisine girmekteler. Sağlık kuruluşlarında veya iş ortamlarında bu kişilere Covid-19 virüsü enfekte olmuş olabilir. Aşının yan etkilerinin çok iyi irdelenmesi gerekiyor. Her aşının yan etkisi virüs olmasa da sorgulanmasında fayda var.” ifadelerine yer verdi.

Yan Etkiler 2 Günden Fazla Sürüyorsa Test İhmal Edilememeli

Aşıdan kaynaklı Covid-19 virüsü enfekte olmasının imkansız olduğunu kaydeden Doç. Dr. Savaşçı, “Sahada gözlemlediğimiz belirtiler aşı uygulandıktan 3-5 gün sonra Covid-19 virüsü belirtileri göstererek testi pozitif çıkan vakalarımız oluyor. Bu nedenle aşı uygulanan kişilerin kendi şikayetlerini çok iyi gözlemlemesi lazım. Şunu özellikle belirtmek gerekiyor ki bu aşılar hiçbir şekilde canlı aşı olmadığından dolayı aşıdan kaynaklı Covid-19 virüsü enfekte olma ihtimali çok düşüktür. Bundan dolayı da kimsenin aşı olduğu için Covid-19 virüsü enfekte olduğu yönünde bir düşünceye kapılmaması gerekiyor.

BioNTech aşısında görülen yan etkiler daha yoğun olsa da bu şikayetler 2 günden daha fazla sürüyorsa ve halsizlik, ateş, eklem ağrıları gittikçe belirginleşiyor, tat ve koku kaybı, sırt ve göğüs bölgesinde ağrı, ishal gibi belirtilerden herhangi biride gözleniyorsa PCR testinin yapılmasının ihmal edilmemesi gerekiyor.” diye konuştu.

4’üncü PİK Fazla Beklenmiyor

Günlük vaka sayılarının son günlerde çok ciddi şekilde düştüğüne de değinen Doç. Dr. Savaşçı, “Bu durumu özellikle sahada gözlemlemekteyiz. Günlük bin 500 civarında poliklinik başvurusu alırken, bu başvuru sayısı bugünlerde 500’e kadar geriledi. Yani poliklinik başvurularında 3’te 1 oranında düşme var. Burada kapanmanın etkisi kadar aşılamanın da büyük etkisi var. Aşı uygulanan kişilerde de testi pozitif çıkanlar oluyor. Aşı olduğu halde testi pozitif çıkanlar enfeksiyon sürecini çok hafif belirtilerle atlatmaktadır. Hastaneye yatma gereksinimi duymamaktadır. Halkımızın buna inanması ve aşılarını yaptırması gerekiyor. Sağlık Bakanımız 240 milyon doz aşı için anlaşmanın imzalandığını söyledi. Aşıya her zaman ihtiyacımız olacak.

Ağustos ayına kadar 18 yaş üstü vatandaşlarımız aşılanırsa Eylül ayından itibaren koronavirüsün dünya savaşını kazanmış olacağımızı net bir şekilde ifade edebiliriz. Bunun için aşılanma sürecinin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi gerekiyor. Ülkemizde 4’üncü pik ve vaka sayısındaki artışları bu saatten itibaren beklemiyoruz. Aşılama politikası planlandığı gibi yürürse Eylül ayından itibaren koronavirüs ciddi şekilde gündemimizden düşer.” şeklinde konuştu.

Pandemi süreciyle birlikte çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde hem doğal gebeliğin, hem de kısırlık (İnfertilite) tedavilerinin Covid-19 virüsünün neden olduğu endişelerden dolayı duraksamaya neden olduğunu ifade eden Doç. Dr. Bakırcıoğlu, “Tedavi sürecinde yaşanması muhtemel enfeksiyon haricinde virüsün uzun ve kısa vadede ne gibi etkiler doğuracağının bilinmemesi insanları endişeye sevk etmektedir. Pandemi sürecinde virüsün erkeklerde ve kadınlarda doğurganlık ve üreme organlarına etkisinin ne olduğunun anlaşılması için çalışmalara hız verildi. Bu çalışmalar halen hız kesmeden sürmektedir. Şu ana kadar ki araştırmalarda Covid-19 virüsü enfekte olan bazı erkeklerin testislerinde ağrı şikayetinin olduğu belirlendi. Covid-19 virüsünün hücre içerisine girdiği ve bazı reseptörlerin belirlenmesi erkeklerde testisi etkileme ihtimalini ortaya koymuştur.” ifadelerine yer verdi.

Sitokin Fırtınasına Yol Açıyor

Uluslararası çalışma ve makaleleri derleyen ve sonuçları ile ilgili görüşleri hakkında bir takım bilgileri paylaşan Doç. Dr. Bakırcıoğlu, “Dünyadaki farklı ülkelerde ve farklı gruplar üzerinde gerçekleştirilen araştırmalar halen sürmekte ve biz, bu araştırmalardan elde edilen sonuçları yakından takip etmekteyiz. Covid-19 virüsünün erkek üreme sistemine etkileri hakkında hem çocuk sahibi olmak için sorun yaşayan, hem de çocuk sahibi olmayı planlayan çiftlerin endişelerine son verecek ve kafasındaki soruları yanıtlayacak araştırmalar halen sürmektedir.

Erkek üreme sağlığı ile ilgili Covid-19 virüsü enfekte olan erkeklerde gerçekleştirilen araştırmalardan bir takım sonuçlara ulaşıldı. Testosteron hormonundan dolayı Covid-19 virüsünün erkeklerde en çok sitokin fırtınasına neden olduğu belirlendi.” diye konuştu.

Erkekler Enfeksiyonu Ağır Geçiriyor

Covid-19 virüsünün erkekleri daha fazla etkilediğini ve erkeklerin enfeksiyonu daha ağır geçirdiğini kaydeden Doç. Dr. Bakırcıoğlu, “Testosteron hormonundan dolayı Covid-19 virüsünün erkeklerde daha çok sitokin fırtınasına neden olduğu ve erkeklerin enfeksiyonu daha ağır geçirdiği düşünülmektedir. Erkeklerde virüsün ağır geçirilmesindeki bir diğer hipotez ise ACE2/TMPRSS2 reseptörlerinin erkeklerde kadınlara kıyasla daha çok olması ve androjen yani hormon yüksekliğinin bu duruma neden olmasıdır. Ayrıca yaşı ilerlemiş erkeklerde damar, kalp ve akciğer rahatsızlıkları gibi kronik rahatsızlıkların yanı sıra sigara ve alkol kullanımı da kadınlara kıyasla erkeklerde çok yüksek olduğundan virüs, erkeklerde ölüme daha fazla neden olmaktadır.” şeklinde konuştu.

Testosteron Seviyesi Enfeksiyon Sürecine Etki Ediyor

Doç. Dr. Emre Bakırcıoğlu tarafından ele alınan araştırmalardan birinde İtalya Floransa Üniversitesi Careggi Hastanesi’nde yoğun bakımda tedavi süreci devam eden 31 erkek üzerinde gerçekleştirilen araştırmada, sağlık durumu ağır seyreden erkeklerle sağlık durumu iyiye giden vakalar karşılaştırılmış, sağlık durumu ağırlaşan ve enfeksiyon süreci ölümle sonuçlanan vakalarda testosteron seviyelerinin sağlık durumu düzelen erkeklerden çok ciddi oranda düşük olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca İtalya’da prostat kanserinden dolayı tedavi gören ve testosteron düşürücü ilaçlar alan 4 bin 532 hasta ile bu ilaçları almayan aynı kanser rahatsızlığına yakalanan erkekler üzerinde yapılan araştırma neticesinde testosteron düşürücü ilaç alan erkeklerin virüsten çok ciddi seviyede daha az etkilendikleri tespit edildi.

Virüse Karşı Tek Silah Aşı

Erkeklerde sperm üretimini üstlenen genlerin araştırılmasıyla ilgili çalışmada beraber görev yaptığımız Miami Üniversitesi Androloji Bölüm Başkanı Dr. Ranjith Ramasamy’nin Covid-19 virüsü aşılarının spermler üzerinde ne tür etki oluşturduğunun araştırılması için çalışma başlattığını ifade eden Doç. Dr. Bakırcıoğlu, “Aşıların sperm üzerinde ne tür etki oluşturduğuna dair elimizde henüz bir veri bulunmuyor. Ancak enfeksiyonun ağır seyrettiği erkeklerde testislerin etkilendiğini tespit ettik. Bundan dolayı da Covid-19 virüsünün neden olabileceği riski almaktansa, aşıların uygulanarak virüse karşı koruma sağlanması elimizdeki tek silah. Ayrıca Amerika ve Avrupa Üreme Sağlığı Dernekleri de aşının, virüs ve etkilerinden korunmak için en etkili yol olduğunu bizzat açıkladı.” değerlendirmesini yaptı.

Enfeksiyondan 3 Ay Sonra Bebek Planlaması Yapılmalı

Kapsamı daha geniş ve net neticelerin elde edilmesi için çalışmaların halen sürdüğünü söyleyen Doç. Dr. Bakırcıoğlu, “Covid-19 virüsü gibi belli bir hastalığın tedavisi için alınan ilaçlarında spermleri etkileyebileceğinin unutulmaması gerekiyor.

Bebek isteyen ve bunun için tedavi gören çiftler, Covid-19 virüsünden korunmak için alınması gereken tedbirleri kesinlikle ihmal etmemelidir. Ateşli, orta seviyede ya da ağır semptomlarla enfeksiyon sürecini geçiren vakaların çocuk sahibi olmaya yönelik tedaviye başlamak için en az 3 ay beklemeleri daha sağlıklıdır.” dedi.  

Bu senede Ramazan Bayramı Covid-19 virüsü salgınının neden olduğu pandemi sürecinin gölgesinde geçecek. İnsanlar birbirlerini ziyaret edemeyecek ve koyu bayram sohbetleri yapamayacak olsalar da bayramların olmazsa olmazı olan tatlı, çikolata, şekerleme vb. ikramlıklar ile ilgili önemli uyarılar yapan Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Dr. Cafer Kaya, “Bayramda tatlı türlerini yemeden evvel iki defa düşünmek lazım. Özellikle hazır alınan tatlıların birçoğunun içeriğinde nişasta bazlı şeker vardır. Bu da kalp damar rahatsızlıkları başta olmak üzere diyabet rahatsızlığını ve uzun vadede ise kanseri tetiklemektedir.” dedi.

İslam alemi bu senede Ramazan Bayramını gönlünden geçtiği gibi kutlayamayacak. Covid-19 virüsü salgınından dolayı önce sağlığa önem veren Müslümanlar, aile büyüklerini ziyaret edemeyecek. Bayramın en büyük neşesi olan çocuklar ise kapı kapı gezerek şeker toplayamayacak. Bayramın olmazsa olmazı baklavalar, kadayıflar, çikolata ve şekerlemeler ise yalnızca aynı çatı altında yaşanılan aile içerisinde tüketilecek. Ancak her ne olursa olsun ikramlık hazırlamak Türk halkının geleneği olduğu için işin uzmanı Dr. Cafer Kaya, vatandaşlara önemli uyarılarda bulundu.

Şeker Tüketimine Çok Dikkat Edilmeli

Market ve pastane raflarında çıtır çıtır görünse ve parlaklığıyla göz kamaştırsa da tatlı türlerinden uzak durulmasının önemine vurgu yapan Endokrinoloji ve Metabolizma Uzmanı Dr. Cafer Kaya, “Bayramda şeker tüketimi hususunda çok dikkatli olmak lazım. Tatlı ve şeker ürünlerini yerken iki defa düşünmek gerekiyor. Özellikle diyabet rahatsızlığı olanların sağlıkları için çok dikkatli olmasında fayda var. Nişasta bazlı şeker tüketildikten sonra şeker koması dahil birçok komplikasyon görülme riski yükselmektedir. Kalp ve damar rahatsızlıkları başta olmak üzere diyabet rahatsızlığına neden olabilir. Diyabet rahatsızlığı ise uzun vadede bazı kanser türlerini tetiklemektedir. Özellikle bağırsak kanserinde riski ciddi seviyede yükseltebiliyor.” ifadelerine yer verdi.

Kan Şekerini Çok Hızlı Yükseltmektedir

Baklava, çikolata vb. tatlılar hazırlanırken içerisine katılan nişasta bazlı şekerin sağlığa zararlarına değinen Dr. Kaya, “Nişasta bazlı şeker, kan şekerinin çok hızlı yükselmesine neden olmaktadır. Zaten nişasta bazlı şeker, basit şekerler grubunda yer almaktadır. Nişasta bazlı şekerler içeriğinde glikoz barındırmaktadır. Nişasta bazlı şeker daha fazla tatlı, çikolata, kraker, bisküvi ve şekerleme gibi gıdalarda kullanılmaktadır.” diye konuştu.

Meyveli Tatlılar Tüketilmeli

Meyve ile hazırlanan tatlıların tüketilmesinin daha sağlıklı bir tercih olduğunu kaydeden Dr. Cafer Kaya, “Tatlıların miktarı arttıkça glikoz içeriğinin de arttığının unutulmaması gerekiyor. Bu tür tatlıları tüketerek basit şeker almaktansa, içeriğinde ceviz, fıstık, kuruyemiş veya meyveler barındıran tatlıların tüketilmesi daha sağlıklıdır. İnsanlar raflardaki parlak görünümlü tatlılara baktığı zaman içerdiği glikozu ve yüksek kalori değerlerini unutmamalıdır. Bu ikisinin kilo aldırıcı güçlü etkisi günümüzde herkes tarafından bilinmektedir. Görünüme aldanmaktansa içeriğini iyi okumak lazım. Kalori değerlerini inceleyelim ve almadan evvel iki defa düşünelim.” şeklinde konuştu.

Amaç Raf Ömrü Değil, Sağlık Olmalı

Basit şekerin tatlılarda kullanılmasının en önemli nedeninin raf ömrünü uzatmak olduğunu söyleyen Dr. Kaya, “Raf ömrü uzun olsun diye tatlılarda glikoz şurubu kullanılmaktadır. Bu durum ise hem alan kişinin, hem de satan kişinin işine gelse de sağlıklı olduğu kesinlikle söylenemez. Her şeyde olduğu gibi tatlı tüketiminde de taze ve günlük tüketim çok önemlidir. Buradaki amaç raf ömrünün uzatılmasından ziyade sağlık olmalıdır.” değerlendirmesinde bulundu.

Birçok Hastalığa Neden Oluyor

İçeriğinde basit şeker içeren barındıran tatlıların birçok hastalığa neden olduğuna dikkat çeken Dr. Kaya, “Kalp ve damar hastalıklarını tetikleyebiliyor. Diyabet rahatsızlığına neden olma riski oldukça yüksektir. Diyabet rahatsızlığının ise günümüzde bazı kanser türlerini ciddi ölçüde tetiklediği bilinmektedir. Bağırsak kanserinde de riski ciddi seviyede yükseltiyor.” dedi.  

Dünya Astım Günü münasebetiyle önemli açıklamalarda bulunan Doç. Dr. Akelma, “Astım, dünyada en sık görülen kronik rahatsızlıklar arasında yer almaktadır. Ayrıca astım, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da global bir halk sağlığı problemi olarak kabul edilmiştir. Astım sürekli ilaç kullanmayı gerektiren, atakları çok sık görülen ve hastanın yaşam kalitesini düşüren ciddi bir rahatsızlıktır. Hatta astımın kontrol altına alınmadığı durumlarda hasta hayatını dahi kaybedebilir.” dedi.

Astımın Görülme Sıklığı Artıyor

Astım hasta sayısının dünyada 339 milyonu bulduğunu ifade eden Doç. Dr. Akelma, “Son 50 yıl içerisinde astım hastalığına çok sık rastlanıyor. Bu da hastalığın artış eğiliminde olduğunu göstermektedir. Astım hastalığının çocuklarda görülme oranı yüzde 15 seviyelerindedir. Bu da dünyadaki her 8 çocuktan birinde astım rahatsızlığı olduğunu gösteriyor. Yetişkinlerde de astım hastalığının görülme oran yüzde 7-9 seviyelerindedir. Bu da dünyadaki her 10-11 yetişkinden birinin astım rahatsızı olduğunu gösteriyor. Astım hastalığının görülmesinde genetik faktörlerde etkili olmaktadır. Anne ya da babanın birinde astım varsa çocukta astım görülme riski yüzde 25 artarken, anne ve babanın her ikisinde de astım varsa bu risk yüzde 50 artmaktadır.” ifadelerine yer verdi.

Sezaryenle Doğum Astım Riskini Artırıyor

Astım hastalığında görülen artışın önemli faktörlerinden birinin de doğum şekli olduğunu kaydeden Doç. Dr. Akelma, “Sezaryenle doğum arttıkça alerjik rahatsızlıkların görülme sıklığı da artıyor. Astımda bu alerjik rahatsızlıklardan biridir. Bu nedenle herhangi bir sağlık problemi bulunmuyorsa doğumun normal yollardan yapılması taraftarıyız. Doğum sezaryen yöntemiyle gerçekleştiğinde bebek, anneden alması gereken yararlı bakterileri alamıyor. Bu da bebekteki bakteriyel çeşitliliği azaltmaktadır. Ülkemizde ise sezaryenle doğum yöntemi oldukça yüksek seviyelerdedir. Neredeyse her iki çocuğumuzdan biri sezaryen yöntemiyle dünyaya gelmektedir. Sezaryen doğumun azaltılmasına yönelik Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalar mevcut.” diye konuştu.

Anne Sütü Astım Riskini Azaltıyor

Bebeğin beslenme tarzının da astım hastalığında önemli bir etken olduğunu kaydeden Doç. Dr. Akelma, “En az 1 yıl anne sütüyle beslenen çocukların astım rahatsızlığına yakalanma riski düşmektedir. Bu nedenle bebeklerin anne sütüyle beslenmesi teşvik edilmelidir.

Astım riskini artıran diğer bir önemli faktör ise antibiyotik tarzı ilaçların çok sık kullanılmasıdır. Sağlık problemlerinden dolayı kullanılan antibiyotikler doğru ve akılcı kullanılmalıdır. Hekimin bilgisi haricinde antibiyotik kesinlikle kullanılmamalıdır. Çünkü antibiyotikler, vücuttaki faydalı bakterileri de öldüren ve astım rahatsızlığını tetikleyen ilaçlardır. Yine beslenme tarzı da astım rahatsızlığını tetiklemektedir. Raf ömrü çok uzun olan besinler ile paketlenmiş besinler ve işlenmiş besinlerden kesinlikle kaçınmak gerekiyor. Bu tür gıdalar yerine sağlıklı, taze ve mevsiminde gıdalar tercih edilmelidir.” şeklinde konuştu.

Obezite Astımı Tetikliyor

Obezitenin de astımı tetikleyen ve kontrol altına alınmasını zorlaştıran önemli bir faktör olduğunun altını çizen Doç. Dr. Akelma, astım riskini düşürmek için düzenli egzersizin yanı sıra sağlıklı diyet yapılmasına önemle vurgu yaptı.

Çocukla aynı evde kalan kişilerin çocuğun yanında sigara içmese dahi içilen sigaranın çocuğun sağlığına olumsuz etki yaptığına da değinen Doç. Dr. Akelma, “Ülkemizin önemli sağlık problemlerinden biride pasif sigara içiciliğidir. Bu nedenle insanlar sigara ve tütünden kesinlikle uzak durmalıdır. Sigara içenlerin ise sigarayı bırakması büyük önem taşımaktadır.” dedi.

Ülkemizde 11 Mart 2020 tarihinde görülen ilk Covid-19 virüsü vakasından sonra salgının hızla yayılmasıyla birlikte salgınla mücadele edebilmenin en etkili yolları arasında yer alan aşının yerli imkanlarla üretilebilmesi için aşı çalışmalarına büyük bir hız verildi.

18 Yerli Aşı Çalışması Mevcut

Ülkemizde yürütülen yerli aşı çalışmalarına Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB), Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından destek veriliyor. Ülkemizde şu an itibariyle 18 yerli aşı çalışmasının olduğu bildirildi.

Bu aşı çalışmaları içerisinde en hızlı ilerleme kaydeden Erciyes Üniversitesi’nin geliştirdiği inaktif Covid-19 virüsü aşısında Faz-1 aşamasındaki çalışmalar Kasım 2020 itibariyle tamamlanmış ve Şubat 2021 itibariyle de Faz-2 çalışmalarına geçilmişti.

Erciyes Üniversitesi tarafından yürütülen aşı çalışmalarında Faz-1 aşamasında 44 gönüllüye, Faz-2 aşamasında ise 250 gönüllüye Covid-19 virüsü aşısı uygulanmıştı. Mayıs ayında başlanacak olan Faz-3 aşamasında ise aşılama çalışmalarının yaygın bir şekilde yapılması hedefleniyor.  

Diğer Aşılarda Çalışmalar Sürüyor

Şu an bir inaktif aşıda Faz-1 aşamasındaki çalışmaların sürdüğü, iki inaktif aşının ise Faz-1 aşamasına geldiği öğrenildi. Yerli çalışmalar arasında yer alan virüs benzeri parçacık (VLP) aşısında çalışmalar büyük bir hızla ve başarıyla sürerken, bu aşamada tüm gönüllülere ilk doz aşının uygulandığı ve VLP aşısında şimdilik bir sorunun olmadığı açıklandı.

Uygulaması intranazal sprey olarak yapılan koronavirüs aşısında ise Faz-1 aşamasındaki çalışmalara yakın bir zaman içerisinde başlanması hedefleniyor. Adenovirüs temelli koronavirüs aşısında ise Faz-1 aşamasına geçilebilmesi için araştırma ürünü üretim çalışmaları hızla sürüyor. Yerli aşı çalışmalarında şu ana kadar herhangi bir sorunla karşılaşılmaması başta uzmanlar olmak üzere herkesi sevindiriyor.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından trafik gürültüsü ve kalp sağlığı arasındaki ilişkiyle ilgili yeni bir rapor yayınlandığını belirten Kardiyolog Prof. Dr. Ali Metin Esen, “Dünya Sağlık Örgütü tarafından epidemiyolojik çalışma sonuçlarının değerlendirildiği komisyon raporunda her türlü trafik gürültüsü ile kalp rahatsızlıkları riski arasında güçlü bir ilişki olduğuna değiniliyor. Trafikte meydana gelen bütün gürültüler, 50 desibelden sonra her 10 desibelde kalp ve damar rahatsızlıklarında riski yüzde 8 ila 10 oranında yükseltiyor.” dedi.

Havalimanı, Demiryolu, Karayolu Yakınında Oturanlarda Risk Fazla

Araç trafiğinin yanı sıra demir ve havayolundan oluşan bütün gürültülerin risk teşkil ettiğine değinen Prof. Dr. Esen, “Araç, demiryolu ve havayolu trafiğindeki gürültü kan basıncının yükselmesine, kalp ritimlerinin bozulmasına, gece uyku düzeninin bozulmasına, anksiyete ve kaygının artmasına neden oluyor. Karayolu, demiryolu ve havalimanı yakınında oturduğu için buradaki taşıtların oluşturduğu yoğun trafik gürültüsüne maruz kalanlarda kalp ve damar hastalığı riski ilerleyen yıllarda yükseliyor.” diyerek önemli uyarılarda bulundu.

İnsanların El Sıkma Şekilleri İncelenmiş

Araştırmada dikkat çeken hususlar hakkında da önemli bilgiler paylaşan Prof. Dr. Esen, “Kişilerin el sıkışma özellikleri de araştırma kapsamında incelenmiş. Güç biliminden yararlanılarak el sıkışmanın seviyeleri belirlenmiş. Seviye belli bir derecenin altında kalıyorsa ilerleyen zamanda kalp ve damar hastalıklarına yakalanma riskinin arttığı, kalp krizi ve felç geçirme riskinin yükseldiği ifade edilmiş. Orta yaştan itibaren bir insan elini ne kadar güçlü sıkabiliyorsa kalp ve damar sağlığı bakımından o kadar sağlıklıdır. Bir insan elini zayıf sıkıyorsa gücü az olsa dahi kalp ve damar sağlığı için kontrolden geçmelidir. Kalp sağlığı ile el sıkma arasında böyle bir ilişki olması el sıkmayla alakalı kardiyovasküler sorunlardan dolayı bir güç problemi olup olmadığını insanın aklına getiriyor.” diye konuştu.

Öfke Riski 5 Kat Artırıyor

Araştırmada dikkat çeken bir diğer sonucunda öfkenin kalp krizi riskini artırdığı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Esen, “İnsan öfkelendiği zaman seyreden 2 saat içerisinde kalp krizi geçirme riski 5 kat yükseliyor. Kişi sık sık öfkeleniyor ve kendisini kontrol etmekte zorlanıyorsa, öfke krizleri geçiriyorsa mutlaka bir psikolog ya da psikiyatristten yardım almalıdır. İnsan öfkelendiği zaman kandaki stres hormonları seviyesi çok hızlı yükseliyor. Bu stres hormonları içerisinde adrenalin ve nöradrenalin başı çekiyor. Bu stres hormonlarının kandaki seviyesinin artması kalp ritmini hızlandırıyor.

Tansiyon ani bir şekilde yükseliyor ve kalp damarları içerisindeki plaklarda çatlama meydana geliyor. Daha sonra o bölgede bir pıhtılaşma problemi yaşanıyor. Öfke patlamalarını sık sık yaşayan kişilerde damarlar sürekli etkileniyor, damar içerisindeki kan akışı yavaşlıyor, kan basıncı çok yüksek seviyelere çıkıyor, kalp hızı arttığından kalbin oksijene olan gereksinimi artıyor. Yine öfke patlamaları kan akışkanlığının azalmasına neden oluyor. Tansiyon ve nabızda da ciddi yükselmeler görülüyor. Kalp daha fazla oksijene gereksinim duyuyor. Tüm bu etkenler ise kalp krizine zemin hazırlıyor.” şeklinde konuştu.

İş Yerinde Geçirilen Süre Kalp Sağlığını Etkiliyor

İnsanların çalışma süresinin de kalp sağlığına etki ettiğinin araştırmadan elde edilen bir başka sonuç olduğunu ifade eden Prof. Dr. Esen, “İnsanların haftalık çalışma süresinin 55 saatin üstünde olması, 35 ila 40 saatlik haftalık çalışma süresine göre kalp krizinde riski yükseltiyor. Çalışırken oturma süresinin günlük 11 saati geçmesi kalp ve damar hastalığına yakalanma riskini 3 kat yükseltiyor. Ortalama ömrü ise 3,5 yıl kısaltıyor. Oturmaya sigaranın da eşlik etmesi özellikle evde çalışanların sağlığını ciddi şekilde tehdit ediyor. Otururken enerji içeceklerinin içilmesinin ve tüketilen atıştırmalıkların alışkanlık haline getirilmesi de kilo almaya neden olabilir.

İnsanlar sessiz sedasız bir şekilde kalp krizi geçirebilir. Aile öyküsünde erken yaşta kalp krizi geçirenler varsa bu kişiler, benzer yaşa geldikleri zaman kalp kontrolünden geçmelidir. Kalp krizini tetikleyen ve sağlıksız yaşama neden olan kolesterol, tansiyon, sigara, şeker, hareketsiz yaşam tarzı ve aşırı kilo gibi etkenlerle savaşmak gerekiyor.” ifadelerine yer verdi.

Bahar aylarında görülen polenlerin bağışıklık sistemini zayıflattığına değinen İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Deniz Bilimleri ve Teknoloji Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğan Yaşar, “İnsanlar, bahar aylarında çok zorunlu olmadıkça evlerinde vakit geçirmeli ve dışarıya çıkmamalıdır. Dışarıya çıkılmasının zorunlu olduğu hallerde ise mutlaka partikül tutucu maske takmalıdırlar. Bahar aylarında yaygın olarak görülen polenler, bağışıklık sistemini zayıflattığı için koronavirüsün daha da tehlikeli hale geldiği tespit edildi.” dedi.

İçerisinde bulunduğumuz bahar aylarında spor polenler daha fazla görülmeye başlandı. Bu polenler, koronavirüs salgınının neden olduğu pandemi sürecinde daha tehlikeli olmaya başladı. Spor polenler nedeniyle zayıf düşen bağışıklık sistemi yüzünden kişi, koronavirüse karşı korunaksız hale geliyor.

Bahar Alerjisine Dikkat

Baharın gelmesi ve havaların ısınmasıyla birlikte bitkilerin yeşillenmeye başladığını, doğanın daha güzel hale geldiğini ve verimliliğin arttığını dile getiren Prof. Dr. Yaşar, “Ancak bahar aylarında görülen spor polenlerin neden olduğu bahar alerjisine çok dikkat etmek gerekiyor. Şu günlerde bahar ayları içerisinde bulunduğumuz için bu polenler yoğun olarak görülüyor. Önümüzdeki günlerde hava sıcaklıklarının artmasıyla birlikte bu polenler daha fazla yoğunlaşacak. Bu spor polenler bağışıklık sistemini zayıflatarak vücut direncini düşürmektedir.

Almanya merkezli 31 ülkede gerçekleştirilen ve çeşitli milletlerden birçok bilim adamının katıldığı geniş kapsamlı araştırma sonucunda, spor polenlerin bağışıklık sistemini zayıflattığı ve koronavirüsü daha da tehlikeli hale getirdiği belirlendi. Koronavirüse karşı vücudu daha açık hale getiren spor polenlerden korunmak için partikül tutucu maskelerin takılması ihmal edilmemelidir. Normal cerrahi maskelerin bu polenlere karşı herhangi bir koruyuculuğu yoktur.” ifadelerine yer verdi.

Yoğunluk Nisanın İlk Haftasında Artacak

Nisan ayının ilk haftasında spor polenlerin daha yoğun olacağını ifade eden Prof. Dr. Yaşar, “Son 10 günden bu tarafa polen var. Bu polenleri özellikle bahar alerjisi olanlar çok yoğun hissediyor. Bu polenler, Nisan ayının ilk haftasıyla birlikte daha da yoğunlaşacak. Avrupa ve ABD’de bu dönemde bahar alerjisi olanların zorunlu olmadıkça dışarı çıkmayı tercih etmedikleri biliniyor. Gelişmiş ülkelerde görev yapan hekimler, bahar alerjisi olanların zorunlu olmadıkça dışarı çıkmamasını veya dışarıya çıkıldığı zamanda partikül tutucu maske takmalarını tavsiye ediyor. Kul tedbiri almalı, takdir Allah’tan.” diye konuştu.

Pandemi sürecinin Covid-19 virüsü enfekte olanların, virüsten dolayı yakınlarını kaybedenlerin ve sürekli virüs bana da enfekte olacak mı tehdidiyle çalışanların psikiyatrik sağlığını zorladığını belirten Bülent Ecevit Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nuray Atasoy, “Pandemi sürecinin insan psikolojisine üzerine etkisiyle ilgili yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçlar gösteriyor ki pandemi süreciyle birlikte depresyon ve kaygı bozuklukları başta olmak üzere bazı psikiyatrik rahatsızlıklarda görülen yaygınlıkta ciddi artış oldu.” dedi.

Dünyada 1 Yılı Geçti

Pandemi süreci dünya genelinde 1 yılı geride bırakırken, insanların ruhsal sağlığı ise bu süreçte tahmin edilenin çok üstünde olumsuz etkilendi. Covid-19 virüsünün insanların ruhsal sağlığını bozduğunu belirten Prof. Dr. Atasoy, “Covid-19 virüsü enfekte olmuş, bir yakını enfeksiyon sürecinde yoğun bakım tedavisi görmüş ya da yaşamını yitirmiş kişiler, psikiyatri polikliniklerine başvurarak yardım talep ediyorlar. Psikiyatri polikliniklerine başvuru yapan hasta sayısında çok ciddi artış yaşandı. Sürekli virüs tehdidine maruz kalanların ruhsal sağlıklarında bazı problemler baş gösterebilir.

Virüsün enfekte olduğu kişilerin, yakınlarını kaybedenlerin, sürekli virüs tehdidi altında yaşayan ve çalışanların, bana da virüs enfekte olacak mı korkusuyla yaşayanların psikolojileri pandemi sürecinde kısıtlanan yaşamında etkisiyle fazlasıyla olumsuz etkilendi. Bu süreçte depresyon ve kaygı bozuklukları başta olmak üzere psikiyatrik rahatsızlıklarda ciddi bir yaygınlık görüldü. Covid-19 virüsünün enfekte olduğu, yakınlarına Covid-19 virüsü enfekte olan ya da yakınlarını virüsten dolayı kaybeden insanların sayısı çok fazla. Özellikle de yoğun bakım tedavisine gereksinim duyulduysa pandemi sürecinin travmatik anıları ve etkileri oldu. Yeniden hastalanma, sağlığına tekrar kavuşamama ve sağlık sistemine bağlı kalarak yaşama korkusu çok fazla hissedildi.” ifadelerine yer verdi.

Toplumsal Strese Neden Oldu

Pandemi sürecinde Covid-19 virüsünün doğrudan etkisinin yanı sıra bu sürecin toplumsal stres yaşanmasına da yol açtığına değinen Prof. Dr. Atasoy, “Pandemi sürecinin neden olduğu toplumsal stres, çocuklarımızın eğitim hayatından uzak kalması, kadınlarımıza ev işinin üstüne birde eğitim yükünün eklenmesi, iş kayıpları ve bunun sonucunda yaşanan ekonomik sıkıntılar insanlarımızın psikolojisini olumsuz etkiledi.

Tüm bu etkenlerin insan psikolojisini nasıl yıktığını hastalarımızda rahatlıkla gözlemleyebiliyoruz. Yaşlıların ve çocukların izolasyon süreciyle birlikte sosyal ortamdan uzak kalması psikolojilerine olumsuz etki yaptı. Yaşlılarda bilişsel gerilemeler daha sık gözlenir oldu. Hafıza ve aktivite problemlerine rastlanıyor. Pandemi sürecinin ülkemizde ve dünyada neden olduğu ciddi sıkıntılar stres ve kayıplarla ilerliyor. Pandemi süreci çok zorlu geçiyor.” diye konuştu.

Pandemi Sürecinin Stresiyle Başa Çıkamayanlar Destek Almalı

Pandemi sürecinin neden olduğu stresle baş etmek için herkesin ilgisini çeken aktivitelere daha fazla yönelmesi gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Atasoy, “Bu süreçte güvenilir haber kaynaklarından doğru bilgiye ulaşılmalıdır. Negatif ve güvenilir olmayan haber kaynaklarından uzak durmak stresli dönemlerde stresle mücadelede etkili bir yöntemdir. Pandemi sürecinde Covid-19 virüsü enfekte olan her vaka hayatını kaybedecekmiş gibi bir izlenim oluşturuluyor. Böyle bir şey söz konusu değil.

Covid-19 virüsünün neden olduğu enfeksiyon yüzde 3 kadar ağır seyrediyor. Gençlerin önemli bir kısmı ayakta atlatıyor. Buradaki hedef pandemi sürecini sona erdirmek için virüsün yayılmasının önüne geçmek. Maske, sosyal mesafe ve hijyene önem verilmelidir. Bu süreçte yoğun bir duygusal problem yaşanıyorsa, yoğun stres ve günlük yaşama olumsuz etki eden yoğun duygu durumları varsa kesinlikle psikiyatrik destek alınmalıdır. Aktiviteyi artırıcı etkinlikler yapılabilir. İnsanların ilgilendikleri aktivitelerle uğraşması kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlayacaktır.” şeklinde konuştu.