2 Aralık 2024 Pazartesi
Ana SayfaSağlık PersoneliKıdem tazminatı nedir, kimler alabilir, nasıl hesaplanır?

Kıdem tazminatı nedir, kimler alabilir, nasıl hesaplanır?

İçerikleri

Ülkemizde iş kanunu kapsamında işçilere birtakım haklar verilmektedir. Bu hakların en bilindiklerinden olan kıdem tazminatı, çalışma hayatında aktif olarak görev alan işçilerin çalıştıkları süreler bakımından almayı hak ettikleri tazminat türüdür. Kıdem tazminatının alınması genellikle işten ayrılma durumunda söz konusu olmaktadır. İşverenin iş sözleşmesini haksız yere feshetmesi halinde işçinin kıdem tazminatı alma hakkı ortaya çıkarken işçinin haklı bir sebebin varlığına dayanarak kendi isteğiyle işten ayrılması halinde de kıdem tazminatı alınabilmektedir.

2019 yılında kıdem tazminatı alanında devlet tarafından desteklenen yapısal reform çabalarıyla birlikte kıdem tazminatı fonu oluşturulması gündeme gelmiştir. Kıdem tazminatının işveren tarafından bu fona aktarılmasının konuşulduğu bu günlerde işçilerin kıdem tazminatı alma haklarının korunduğu yeni bir sisteme geçilmesi öngörülmektedir.

Kıdem Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı nedir sorusuna cevap verebilmek için kıdem tazminatının ülkemizdeki tarihsel gelişimine bakmak gerekmektedir. Ülkemizde işçi ve işveren arasındaki iş hayatını düzenleyen iş kanunu yürürlüğe girmiş olup 2003 yılına kadar çalışma hayatı bu kanun çerçevesinde şekillenmiştir. 2003 yılında yürürlüğe giren yeni iş kanununda kıdem tazminatı konusu düzenlenmiştir. Kıdem tazminatı; işçinin iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız yere feshedilmesi ya da işçinin haklı bir sebebe dayanarak işten ayrılması halinde işverenin ödemek zorunda olduğu tazminat türüdür.

Kıdem tazminatı alınması çoğu zaman işçi ve işveren arasında uyuşmazlıklara sebep olmaktadır. İşçinin çalıştığı süreler boyunca hak ettiği kıdem tazminatını ödemeyen işveren hakkında önce arabulucuya sonrasında ise iş mahkemesine dava açılması mümkündür.

Kıdem Tazminatını Kimler Alabilir?

Kıdem tazminatının hak edilmesinde öncelikli husus işçi ve işveren arasında iş sözleşmesinden kaynaklanan bir anlaşma olması şartı aranmaktadır. Bu sözleşme belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmesine dayanabilmektedir. Bir işçinin kıdem tazminatı 2019 alabilmesi için bir işyerinde en az 1 yıl süreyle çalışmış olması gerekmektedir. 1 yıl veya daha fazla süre çalışan işçi işveren tarafından haksız yere işten çıkarılması halinde işyerinde çalıştığı süreler için kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir.

İşçinin kendi isteği ile işten ayrıldığı kimi durumlarda da kıdem tazminatı alınması mümkündür. Erkeklerde zorunlu askerlik hizmeti için işten ayrılma, kadınlarda ise evlendikten 1 yıl içinde işi bırakma hallerinde işveren kıdem tazminatı ödemek zorundadır. Ayrıca işyerinin değişmesi, işin vasfının değişmesi, işçinin yapacağı iş konusunda iş başlangıcında yanıltılması, işyerinde işçinin taciz, hakaret gibi kötü muameleye maruz kalması, işin işçinin sağlığını önemli ölçüde etkilemesi gibi hallerde de işverenin işten ayrılan işçiye kıdem tazminatı ödemesi söz konusu olmaktadır.

Kıdem Tazminatı Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Kıdem tazminatının hesaplanması, işçinin çalışmış olduğu süreler ve almış olduğu son brüt asgari ücret üzerinden yapılacak hesaplama ile bulunmaktadır. Brüt asgari ücret yalnızca maaş bordrosunda belirtilen tutar üzerinden değil giydirilmiş brüt asgari ücret adı verilen yol parası, yemek parası, prim ve ikramiye gibi işçiye bir yılda ödenen tüm ücretler üzerinden hesaplanmaktadır. 1 yıldan fazla aynı işyerinde aralıksız olarak çalışılması halinde kıdem tazminatı hak edilmektedir.

Kıdem tazminatı hesaplama 2019 yapılırken işe başlangıç tarihi ile işten ayrılma arasında geçen süreler ve brüt ücret miktarı esas alınmaktadır. Örnek vermek gerekirse 15/03/2014 tarihinde bir işyerinde çalışmaya başlayan işçinin 30/04/2019 tarihinde işveren tarafından çıkarıldığını düşünelim. Bu işçinin 2019 yılında almış olduğu giydirilmiş brüt ücretinin ödenen tüm ücretlerle birlikte 3.500 TL olduğunu varsayalım. İşçinin çalışma süresi 5 yıl 1 ay 15 gün olarak belirlenmekte olup kıdem tazminatı;

3.500*5= 17.500,

3.500*1/12= 291,66,

3.500*15/360= 145,83

Olarak hesaplanmakta toplamda kıdem tazminatı 17.937,49 TL olarak hesaplanmaktadır. Bu tutar üzerinden 0,00759 oranında damga vergisi oranı düşüldüğünde 136,14 TL damga vergisi ödenmekte ve bu işçinin alacağı 5 yıl 1 ay 15 günlük kıdem tazminatı net tutarı 17.801,35 TL olarak belirlenmektedir. Aynı şekilde sizde almış olduğunuz giydirilmiş brüt asgari tutar üzerinde çalıştığınız sürelerde ne kadar kıdem tazminatı alabileceğinizi hesaplayabilirsiniz. Ancak kıdem tazminatında her yıl tavan miktarı belirlenmekte olup 2019 yılının ilk 6 ayında devlet tarafından takdir edilen kıdem tazminatı tavan miktarı 6.017,60 TL’dir. Bir işçi, giydirilmiş brüt ücret üzerinden kıdem tazminatı bu tutarın üzerine çıksa bile en fazla yıllık 6.017,60 TL kıdem tazminatı alabilmektedir.