Covid-19 virüsü salgınıyla ilgili yapılan bir araştırmadan elde edilen bulgular, Covid-19 virüsünün en fazla restoranlardan, kafelerden, spor salonlarından ve diğer kalabalık mekanlardan topluma yayıldığını gösteriyor. Öyle ki ABD’de Covid-19 virüsü salgınının en etkili olduğu ilk aylarda her 10 kişiden 8’ine koronavirüs bu tür mekanlardan enfekte oldu. Araştırmada, mart ayından mayısa kadar ABD’de bulunan 10 kentteki cep telefonu mobilite verileri kullanıldı. Ayrıca düşük gelirli mahallelerde virüsün neden daha fazla yayıldığı da araştırmanın dikkat çeken diğer maddesi oldu.
ABD’deki 10 kentte cep telefonu verilerinin analiz edilmesiyle elde edilen bulgulara göre Covid-19 virüsünün açık farkla insanlara en fazla enfekte olduğu yer restoranlar. Restoranların, spor salonları ile kafelere göre dört kat daha riskli olduğu ve restoranlardan sonra en riskli yerin ise oteller olduğu belirtiliyor.
10 Kentte Cep Telefonu Verileri İzlendi
Araştırmada Chicago, Atlanta, Houston, Dallas, Miami, New York, Los Angeles, San Francisco, Philadelphia ve Washington D.C’nin metro bölgelerindeki cep telefonu verileri analiz edildi. Saatlik hareketlerin izlendiği analizde, sokağa çıkma kısıtlamaları uygulamalarından ya da virüsün görüldüğü ilk aylar içerisinde yaşanan değişikliklerden kaynaklanan hareket kabiliyetinin kısıtlanması da dikkate alındı. Yapılan bu analiz sayesinde kentsel salgınlara her tür mekanın ne kadar katkı sağladığı hakkında daha kesin öngörülerde bulunulabiliyor. Okullar ve ofislerdeki enfeksiyon modeli ise araştırmada yer almadı. Araştırmadan elde sonuçlar Nature dergisi tarafından yayımlandı.
En Riskli Mekan Restoranlar
Araştırmayla ilgili bir konferansta açıklamalarda bulunan Stanford Üniversitesi’nde görevli bilgisayar bilimcisi ve yeni analizin kıdemli yazarı Jure Leskovec, “Covid-19 virüsünün insanlara enfekte olmasında açık ara en riskli mekanlar restoranlardı. Restoranların, spor salonları ve kafelerden dört kat daha riskli yerler olduğunu söyleyebiliriz. Restoranlardan sonra en riskli mekan ise otellerdir.” şeklinde konuştu.
Son zamanlarda Covid-19 vakalarında ciddi artış yaşanan Avrupa geneli ile ABD’nin bazı bölgelerinde restoran ve kafelerin kısmen kapatılması ya da kapalı mekan saatlerinin sınırlı olması yönünde kamu görevlileri tarafından çalışma başlatıldı.
Düşük Gelirli Bölgelerde Covid-19 Virüsü Neden Daha Fazla Yayılıyor?
Uzmanlar tarafından yapılan bu yeni araştırma, Covid-19 virüsüyle mücadele kapsamında alınan tedbirlerin en fazla düşük gelirli bölgelerde önemli olduğunu iddia ediyor. Geçtiğimiz ilkbahar mevsiminde virüsün özellikle kalabalık mekanlarda insandan insana enfekte olduğuna değinilerek, geliştirilen yeni modele göre yerel mekanların kalabalık olma riski diğer mekanlara göre çok daha yüksek.
Yüksek ve düşük gelirli topluluklar arasındaki farklılıkların daha iyi anlaşılması için araştırmacılar tarafından marketler incelemeye alındı. Bu incelemeden elde edilen sonuca göre 10 kentin sekizinde, düşük gelirli bölgelere kıyasla virüsün enfekte olma oranının iki kat daha yüksek olduğu görüldü. Araştırmada hareketlilik verilerinin bir sebebe işaret ettiğine dikkat çekilirken, düşük gelirli mahallelerde bulunan bakkallarda bulunan insan sayısı yaklaşık yüzde 60 daha fazlaydı. Ayrıca araştırmada, alışveriş yapmakta olan insanların bu tür mekanlarda daha fazla vakit geçirdiği de belirtildi.
Araştırmadan elde edilen bir başka sonuç ise düşük gelirli bölgelerde yaşayan insanların evlerinde daha az vakit geçirmesi oldu. Bunun nedeni ile ilgili bir açıklama yapan Stanford Üniversitesi yazarlarından Serina Chang, “Düşük gelirli bölgelerde yaşayan insanların evde daha az vakit geçirmesinin en önemli nedeninin çalışanların işte olmasından ve evde çalışma gibi bir imkana sahip olmamalarından kaynaklandığını tahmin ediyoruz.” dedi.
Restoranlar Beşte Bir Kapasite İle Çalışırsa Bulaş Riski Yüzde 80 Düşer
Araştırmada görev yapan ekip tarafından kiliseler, oteller, marketler ve barlar gibi halka açık olan kapalı mekanlar, ortalama 98 milyon kişinin saatlik hareketliliği yapılacak analiz için haritalandırıldı. Her mekandaki insan trafiği ve insanların bu mekanlarda ne kadar vakit geçirdiği bir gün süresince incelenerek hesaplandı. 1 Mart ila 2 Mayıs tarihleri aralığında evde vakit geçirme kararlarından dolayı toplulukların davranışlarında büyük ölçüde değişiklik meydana geldiği tahmin ediliyor. Mesela Chicago’da bulunan kapalı mekanların sadece yüzde 10’unda görülen yeni vakalar, tahmin edilen vakaların yüzde 85’lik kısmını oluşturmaktaydı. Araştırma kapsamında yapılan analiz neticesinde sadece tam kapasiteyle hizmet veren restoranların yeniden faaliyete geçmesinin mayıs sonuna kadar fazladan 600 bin yeni vaka anlamına geleceği sonucuna varıldı.
Halka açık olan kapalı mekanlara odaklanan araştırmacılar, kısmi kısıtlamaların etkisi ile ilgili de modelleme yapabiliyor. Örneğin restoranların beşte bir kapasite ile sınırlandırılması yüzde 60 bir koruma sağlarken, o mekandaki virüs riskini de yüzde 80 gibi yüksek bir oranda azaltıyor.