Yakın zamana kadar, belirlenmiş bir seviyede zeka seviyesi ve beyin hücresi sayısı ile doğduğunuz bir “gerçek” idi. Ancak, beyninizde ki, beyin plastisitesi olarak bilinen bir özellik sebebiyle yaşamınız boyunca değişme kapasitesine sahip olduğu keşfedilmiştir.
Beyin, nörojenez olarak bilinen bir süreçle yeni beyin hücrelerini oluşturmaya devam edebilmektedir.
Yakın zamana kadar, asla değiştirilemeyen belirli bir sayıda beyin hücreleriyle doğduğumuza inanılıyordu.
Ancak artık beynin çalışmasının sürekli devam ettiği biliniyor.
Beyin plastisitesi (veya nöroplastisite) olarak bilinen bir özellik nedeniyle beyniniz sürekli olarak değişmektedir.
Beynin değişme kapasitesinin keşfedilmesi, 400 yıl içinde en önemli nörobilim buluşu olarak müjdelenmiştir.
Öncelikle bu önemli sorunun cevabını vermek daha iyidir:
Beyin Plastisitesi nedir?
Nöroplastisite iki kelimeden türetilmiştir: nöron (sinir hücresi) ve plastik (kalıplanabilir).
Nöroplastisite biliminin öncülerinden Dr. Michael Merzenich, beyin plastisitesini “beynin yaşam boyu anatomik, nörokimyasal ve fonksiyonel performans durumunu değiştirebilme yeteneği” olarak tanımlamaktadır.
Basit İngilizce’de bu, beyninizin değişebileceği anlamına gelmektedir – hayatınız boyunca yeni beyin hücreleri ve sinirsel bağlantılar oluşturabilir ve yeteneklerinizi geliştirebilirsiniz.
Beyniniz, düşündüğünüz ve yaptığınız her şeye tepki olarak yapısını, işlevini, devresini ve kimyasını sürekli olarak değiştirir. Ve çünkü düşünceleriniz, çevreniz ve yaşam deneyimleriniz benzersiz olduğu için, beyninizi diğerlerinden farklı kılmak için beyin plastisitesi sorumludur.
Bu doğuştan gelen kapasite, gençken beyin gelişiminde önemli bir etkiye sahiptir ve beyninizin ne kadar iyi yaşlanmasında büyük bir rol oynar.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, insan beyni, genç olduğunuz zaman daha çok şekillenebilir.
Biz büyük oranda şekillenmemiş beyinlerle dünyaya geliyoruz.
İnsan beyni, geniş serebral korteksiyle, deneyimlerden öğrenerek yeni sinirsel yollar oluşturmak için tasarlanmıştır.
Yaşamın ilk birkaç yılı, beynin hızlı gelişme zamanıdır.
Daha sonra ergenliğe yaklaştıkça, önemsiz kabul edilen pek çok bilgi, sinaptik budama olarak bilinen bir süreçle beyinden çıkarılır.
On yaşımızdayken, beynimiz 2 yaşlarımızdayken ki sahip olduğumuz sinapsların % 50’sini kısaltmıştır. Bundan dolayı çoğumuzun geçmiş yıllarında çok az anısı vardır.
İnsan beyni yaşam boyu değişebilirken, yetişkin olduğumuzda, çocukluğumuzda ki hızlı beyin gelişimi yavaşlar.
Genel değişim oranı azalırken, hayat boyu öğrenme ve yeni deneyimler hem beyin işlevini hem de yapısını değiştirmeye devam eder.
Ne yazık ki, birçok yetişkin yaşlandıkça, beyin hücrelerinin ve sinirsel bağlantılarının kayıpları onların oluşumunu geride bırakarak zihinsel gerilemeye yol açar. Fakat bu şekilde olmak zorunda değildir. Beyin plastisitesi, yeni beyin hücreleri oluşturmaya ve öğrenmeye devam ettiğinizde, yeni deneyimler geçirdiğiniz zaman beyninizin sağlıklı kalması için temel gereksinimlerinizi karşıladığınızda her yaşta yeni sinirsel bağlantılar oluşturmanıza olanak tanır.
Sonuç olarak, son bilimsel araştırmalardan dolayı beynin işlevlerinin değiştirilmesinin mümkün olduğu açıktır ve bu, uygun psikolojik eğitimler yoluyla zeka katsayısına müdahale edilebileceği ve özel zeka müdahale sistemleri ile bu kişilere (özellikle çocuklara) yardım edebildiğimiz anlamına gelir. Sonuç olarak, son bilimsel araştırmalara bağlı olarak beynin işlevlerinin değiştirilmesinin mümkün olduğu açıktır ve bu, zeka düzeyinin uygun psikolojik eğitimler ve belirli istihbarat müdahale sistemleri ile engellenebileceği anlamına gelir. Zihinsel yetersizlik, öğrenme güçlüğü veya beyin işlevlerine bağlı olan diğer beyin sorunlarından muzdarip olan insanlara (özellikle çocuklara) yardım edilebilmektedir.
Yazan: Psikoanalist Dr. Amin Hosseini
Çevirmen: Uzm. Psk. Elif Yüce
Referanslar:
Allison Gandey February 13, 2009
Medscape Medical News © 2009
Cite this article: Allison Gandey . AAPM 2009: Specialists Study Brain Plasticity and Its Transformative Potential – Medscape – Feb 13, 2009.
To Harness Neuroplasticity, Start with Enthusiasm JAN 31, 2012 By: Dr. Helena Popovic
Synaptic Pruning: Edalmarys Santos Department of Psychology Middle Tennessee State University Murfreesboro USA & Chad A. Noggle Department of Psychology SIU School of Medicine Springfield USA
Brain Plasticity: How learning changes your brain FEB 26, 2008 By: Dr. Pascale Michelon
Quantitative evidence for selective dendritic growth in normal human aging but not in senile dementia. Buell SJ, Coleman PD. Jun 9;214(1):23-41.