Günlük hayatta pek çok hastalık erken evrelerde belirti göstermediği için sinsice ilerleyebilir. Bu hastalıklar bazen kendiliğinden iyileşirken bazı durumlarda daha ciddi sorunlara yol açabilir. Bu hastalıklardan biri de vaskülittir. Birçok farklı vaskülit türü vardır ve bu türlerin bazıları erken evrelerde belirti göstermez. Bu nedenle hastaların bir kısmı çok ilerlemedikçe hastalıklarının farkında değildir. Bazı vaskülit türlerinin ilerlemesi, ilerleyici hastalıklarda tedavisi zor olduğundan hastaların yaşamlarını tehlikeye atabilir. Bunu önlemek için vaskülit semptomlarının ne olduğunu bilmek gerekir. Ama öncelikle vaskülit nedir, nedenleri nelerdir ve ne tür semptomlarla kendini gösterdiği cevaplanmalıdır.
Vaskülit Nedir?
Vaskülit, kan damarı iltihabına neden olan birkaç farklı durumun genel adıdır. Bu duruma vaskülit veya artrit de denir. Vaskülit, damarlarda veya arterlerde meydana gelebilir ve birçok farklı türde gelir. Belirtiler ve nedenleri türe göre değişir. Birçok vaskülit türü çok nadirdir ve neden ortaya çıktıkları bilinmemektedir. Her yaştan ve cinsiyetten insanda görülebilir. Bununla birlikte, bazı hastalık türleri yalnızca belirli insan gruplarını etkiler. Kawasaki olarak bilinen hastalık sadece çocuklarda görülürken, dev hücreli arterit denilen hastalık sadece 50 yaşın üzerindeki insanları etkiler. Vaskülit, akciğerler, sinirler ve cilt gibi tüm vücut dokularına düşük kaliteli kan akışına neden olur. Bu nedenle hastalık vücudun birçok bölümünü etkileyebilir.
Akciğerleri ve soluk borusunu etkilerse nefes darlığı ve öksürüğe neden olabilir, diğer dokuları etkilerse el veya ayaklarda uyuşma ve güçsüzlük, ciltte kırmızı lekelere neden olabilir. Böbrekleri etkileyen vaskülit çok tehlikeli bir duruma yol açar. Hastalığın başlangıçta hiçbir semptomu olmadığı için ileride hastanın durumu daha şiddetli hale gelebilir.
Vaskülit Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler vaskülitin türüne göre değişir. Bazı vaskülit hastalıklarında belirti görülmemekle birlikte, bazıları hasta için ciddi sorunlara neden olabilir. Ancak genel olarak, birçok vaskülit hastalığının bazı ortak semptomları vardır.
- Ateş,
- Şiddetli baş ağrısı,
- Yorgunluk ve halsizlik,
- Ani kilo kaybı,
- Ruh hali değşimleri,
- Genel ağrı ve eklem ağrısı en yaygın belirtileridir.
Ayrıca diğer semptomlar, vaskülitten etkilenen vücut bölgesine göre değişiklik gösterecektir. Sindirim sistemi bu hastalıktan etkilenirse mide ve bağırsak düzeni bozulur. Yemek yedikten sonra gastrointestinal ağrı oluşabilir. Ülser ve gastrit gibi durumlar dışkılama sırasında ortaya çıkabilir ve kanayabilir. Enfekte olan kulaktaki vaskülit baş dönmesine, kulak çınlamasına ve ani işitme kaybına neden olabilir. Vaskülitin gözleri etkilediği durumlarda gözlerde yanma, kaşıntı ve kızarıklık görülebilir.
Vaskülit Neden Olur?
Vaskülitin kesin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır. Bazı hastalık türleri, hastanın genetik koduyla ilgili olabilir. Bazı hastalarda bağışıklık sisteminin kan damarı hücrelerine saldırmasının bir sonucudur. Genellikle altta yatan başka bir neden vardır. Hepatit B ve C gibi enfeksiyonlar, bağışıklık sisteminin kan hücrelerine saldırmasına neden olabilir. 50 yaşın üzerindeki kişilerde dev hücreli arterit gelişme olasılığı daha yüksektir. 5 yaşın altındaki çocuklar Kawasaki hastalığına daha duyarlıdır.
Bu hastalık, Behçet hastalığı ve diğer vaskülit öyküsü olan ailelerde daha yaygındır. Zayıf bir bağışıklık sistemi, vaskülit oluşumunu da teşvik edebilir. Bourger hastalığı erkeklerde daha yaygındır, dev hücreli arterit hastalığı ise kadınlarda daha yaygındır.
Vaskülit Nasıl Teşhis Edilir?
Vasküliti teşhis etmek için fizik muayene ve laboratuvar muayenesi aynı anda yapılmalıdır. En sık yapılan testler biyopsi ve anjiyografidir. Vaskülit şüphesi olan bölgeden cerrahi olarak bir parça çıkarılır ve daha sonra biyopsi mikroskobu altında incelenir. Bu kısım laboratuar ortamında incelenerek hastalıkla ilgili fikirler elde edilebilir. Vasküler anormallikleri aramak için bir anjiyogram yapılır. Amaç, X ışınları ile kan damarlarını görüntüleyerek hastalıkları teşhis etmektir. Ayrıca tam kan sayımı testi yapılmalı ve sonuçlar değerlendirilmelidir. Doktor etkilenen damarların türüne göre vaskülit tipini teşhis edecektir. Küçük kan damarlarını etkileyen vasküliti bulmak için deri ve böbreklerden biyopsi yapılır.
Vaskülit Nasıl Tedavi Edilir?
Vasküliti tedavi etmek için her şeyden önce bu tipi doğru şekilde teşhis etmeniz gerekir. Ancak bu şekilde etkili bir tedavi yöntemi uygulanabilir. Steroidler, birçok vaskülit tipinin tedavisinde önemli bir rol oynar. Tedavi süresi ve dozu, hastalığın derecesine ve türüne bağlıdır. Bu ilaçlar iltihabı azaltmaya yardımcı olur, ancak uzun süreli kullanımda yan etkiler ortaya çıkabilir. Bazı durumlarda, bağışıklık baskılayıcılarla tedavi yapılabilir. Buna steroid koruyucu tedavi de denir. Siklofosfamid, bu ilaçların en yaygın ve etkili olanıdır. Bu tür ilaçlar, en ciddi vaskülit türlerini tedavi etmek için kullanılır. Kan damarlarının ciddi olmayan hastalıkları, daha düşük dozlarda immünsüpresanlarla tedavi edilebilir.