Tükenmişlik sendromunun tanımı yapan kişi, Maslach Tükenmişlik Ölçeği’ni geliştirmiş olan Christina Maslach tarafından yapılmıştır. Tükenmişlik sendromu, enerji kaybı, başarısızlık, duygusal anlamda tükenme ve yıpranma durumlarına verilen addır. Tükenmişlik sendromu üç temek boyuttan oluşur. Bu boyutlar:
- Duyarsızlaşma
- Kişisel başarı
- Duygusal tükenmedir.
Bu sendrom, çaresizlik, umutsuzluk, hayal kırıklığı, fiziksel bitkinlik gibi belirtilerin kişinin hayatına yansımış şekli olarak tanımlanır.
Tükenmişlik Sendromu Belirtileri Neler?
Tükenmişlik Sendromu, genellikle kişilerin işleriyle ve günlük yaşamıyla etkileşimi sonucu oluşur. Bu nedenle sendrom belirtileri geceleri görülmez. Yalnızca gündüzleri görülür. Kişi yaşamına dair işlerinde başarısız olursa ortaya çıkar. Stres gibi bir tetikleyici sorun olduğunda hastalık daha da artabilir.
Tükenmişlik sendromu, kişide aşırı yorgunluk, bitkinlik, isteksizlik, depresyon, alkol kullanımı, kaygı gibi rahatsızlıklar görülür. Tükenmişlik sendromu genel olarak gruplara ayrılarak incelenir. Bu şekilde, bulgular daha net görülür. Bu gruplar bedensel, duygusal ve davranışsal olarak üçe ayrılır.
1- Duygusal Tepkiler
- Aşırı şüphe
- Değersiz hissetme
- Kaygı
- Kendine güvende azalma
- Zihin karışıklığı
- Motivasyonda azalma
- Kurallar konusunda netlik
- Sabırsızlık
- Sinirlilik hali
- İlgisizlik
2- Bedensel Belirtiler
- Kronik yorgunluk
- Enerji azalması
- Uyku bozukluğu
- Nefes sorunları
3- Davranış Bozuklukları
- Alınganlık
- Tahammülsüzlük
- Savunma – suçlama hali
- İlişkilerin bozulması
Tükenmişlik Sendromu Nasıl Önlenir?
Tükenmişlik sendromunun önlenmesinde bireylere ve toplumlara bazı görevler düşer. Bu sorunda, nedenlerin ve belirtilerin farkında olmak önemlidir. İşle ilgili bir bıkkınlık olmaması için kişiler bir işe başlamadan önce işle ilgili detaylı araştırmalar yapmalıdır. İşin risklerini ve zorluklarını bilmelidir. Bunları bilerek önceden tedbirini almalıdır. Kişilere “hayır” diyebilme yetisi kazandırılmalıdır. Ayrıca kişi ev ilişkileri ve iş ilişkileri arasındaki ayrımı net yapmalıdır.
Tükenmişlik Sendromu İle Başa Çıkma Yolları Nelerdir?
Hepimizin uygulayabileceği Tükenmişlik sendromu ile başa çıkma yolları mevcuttur.
- Toplum içi bağlılığın sağlanması
- Takım çalışmalarına destek verilmesi
- Hizmet içi eğitimlerin yapılması
- Çalışma saatlerinin kısa tutulması
- Sosyal etkinliklere yer verilmesi
- Yönetim tarafından destek sağlanması
- Kişisel gelişimin desteklenmesi
- Herkese adil bir şekilde davranılması
- Yeterli iletişimin olması
- Yetki ve sorumlulukların iyi paylaştırılması
- Kariyer için uygun ortamın olması
- Tükenmişlik Sendromu Tedavisi Nasıldır?
Tükenmişlik sendromu tedavisinde nedenler ve sonuçlar birlikte ele alınır. Eğer depresyon da hastalığın bir parçası haline gelmesi o halde tedavi önerilir ve hasta bu sürede işine biraz ara vermelidir. Tedavi sırasında öncelikle uyku sorunu giderilmeye çalışılır. Birkaç gün içerisinde bu sorun giderilmelidir. Eğer durum ağır ilerliyorsa iş izni arttırılmalı ve tedavi daha iyi ilerlemelidir. Depresyon bu evrede daha da ilerlemişse bir psikiyatrdan destek alınmalıdır. Hasta mutlaka tedavi randevularına zamanında gelmelidir.
Her hastalıkta olduğu gibi Tükenmişlik sendromunda da iyileşmeye inanmak gerekir. Bu konuda üç önemli tavsiye verilir.
- Tanımlama: Hastalık semptomlarının iyi bir şekilde gözlemlenerek tükenmişliğin tespit edilmesi
- Esneklik: Strese karşı baş edebilmek için fiziksel ve duygusal dikkati arttırmak
- Tersine çevirme: Hastalık hasarıyla baş edebilmek için destek almak
Tükenmişlik sendromu bireysel olarak planlanır. İki farklı tedavi uygulanır. Bunlar psikolojik ve farmokolojik tedavilerdir. Bazı durumlarda bunlar tek tek kullanılırken bazı durumlarda da ikisi birlikte kullanılır. Hasta kesinlikle bu süreçte iyi uyumalıdır.
Psikolojik Tedavi: Genellikle tavsiye edilen tedavi yöntemidir. Genellikle önerilen tedavi yöntemidir. Bilişsel Davranışçı Terapi ile soruna karşı çözüm üretilmeye çalışılır.
Farmokolojik Tedavi: Psikolojik tedavinin yeterli olmadığı durumlarda kullanılır. İlaç tedavisi ile destek sağlanır. Ağır belirtileri ortadan kaldırmak için bazen antidepresan da kullanılabilir.