Günümüzde tıp biliminin gelişmesiyle birlikte anesteziyoloji alanında büyük adımlar atılmıştır. Bu konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan hastalar genellikle ameliyattan değil anesteziden korkarlar. Ancak güvenli ve rahat bir işlem sağlamak için hastalara anestezi verilir. Hastalar bu konuda yeterince bilgi edindiğinde anestezi korkusu ortadan kaldırılabilir.
Anestezi Nedir?
Anestezi, tüm uyuşturma türlerinin genel adıdır ve kelime anlamı uyuşukluktur. İşlem sırasında hastanın ağrı hissetmesini önlemek için anestezistler ve resüsitasyon uzmanları tarafından yapılan bir dizi tıbbi uygulamadır. Kullanılan anestezi türü, resüsitasyon uzmanları tarafından belirlenir ve hastaya reçete edilen dozlarda anestezi sistemleri adı verilen ve geçici bir bayılma sağlayan cihazlar kullanılarak hastaya verilir.
Yaklaşık 150 yıldır geliştirilen anestezi tekniklerinin kullanılmasıyla ameliyat sırasında yaşamsal işlevler sürdürülürken bilinç, refleks ve hislerin giderilmesi hem hasta hem de ameliyatı yapan cerrahlar için oldukça önemlidir. Ameliyat sırasında hastaya rahatlık sağlayan bu uygulama sayesinde refleksler bastırılır ve kaslar gevşetilerek cerrahi müdahale kolaylaştırılır. Anestezist ayrıca ameliyat boyunca bu durumun devamlılığını sağlamak ve ameliyat sonrası anestezik ilaçların kesilmesiyle hastayı uyandırmak konusunda uzmanlaşmıştır.
Anestezi Uzmanları Ne İş Yapar?
Altı yıllık tıbbi çalışmalardan sonra dört yıl anesteziyoloji ve resüsitasyon bölümünden mezun olan doktorlara anestezi uzmanı denir. Ameliyat öncesi ve ameliyat sırasında her yaştan hasta grubuna yeterli dozda anestezi sağlayan anesteziyoloji ve resüsitasyon uzmanları, ameliyat sonrası hastaların uyanık kalmasını ve mevcut ağrıların giderilmesini sağlar. Hemen hemen tüm bölümlerle çalışır ve yapılan araştırmalar neticesinde hastanın genel durumu ve operasyonun özelliklerini dikkate alarak hastaya ne tür anestezi verileceğine karar verir.
Ameliyat öncesi hastanın rahatlıkla ameliyathaneye girebilmesi için gerekli ilaçların verilmesi ile başlayan süreç, uygun teknikler kullanılarak uykuya daldırılarak devam eder. İşlem sırasında anestezi altındaki hastanın solunum sistemi, böbrek ve beyin fonksiyonları, kan seviyesi, ateş ve idrar miktarı gibi birçok parametre sürekli olarak izlenir. İşlemden sonra hastanın tüm hayati fonksiyonları düzelene kadar solunum fonksiyonunun ve kalp atışının gözlemlenmesi önemlidir. Ameliyat sırasında hamile kadınları ağrısız doğum için sürekli izleyen anestezistler bulunur. Anestezi uzmanları yoğun bakım ünitelerinde, ani kalp durması veya solunum durması gibi acil müdahale gerektiren durumlarda da görev almaktadır.
Anestezi Çeşitleri Nelerdir?
Müdahaleyi kolaylaştırmak, ağrıyı azaltmak veya ortadan kaldırmak için kullanılan anestezi türleri, gerektiğinde birkaç kategoriye ayrılabilir. Diğer doktor ve cerrahlar tarafından yapılacak müdahalenin türüne ve süresine bağlı olarak anestezi uzmanı; genel, bölgesel, lokal anestezi ve sedasyon uygulamalarından seçim yapar. Hasta için gerekli görülen anestezi kullanır. Anestezinin bir parçası olan ve genel anestezinin bir parçası olan sedasyon, genellikle hastayı rahatlatmak ve hafif bir uykuyla uyuşturmak için kullanılır.
Genel Anestezi
Anestezist tarafından ameliyathaneye alınan hasta öncelikle anestezist tarafından nabız monitörü, kandaki oksijen seviyesini ölçen nabız oksimetresi gibi gerekli cihazlara bağlanır. Bu cihazlar sayesinde hastanın yaşamsal fonksiyonları operasyon boyunca sürekli takip edilir. Ardından damar yolu ile kasları gevşetmek ve uyutmak için özel ilaçlar verilir. Daha sonra anestezi uzmanı, solunum yolundan gelen oksijenle birlikte inhalasyon ilaçlarını yani çeşitli anestezik gazları verir. Bu sayede hastanın bilinci kontrollü bir şekilde kapatılır. Solunum sağlandıktan sonra cerrahi müdahale başlar ve bu gazlar operasyon devam ettiği sürece verilir.
Anestezi uzmanı işlem sırasında daima hastanın yanındadır. Anestezist; Kalp atış hızı, doku oksijen seviyeleri, kan basıncı, vücut ısısı ve nefes alma gibi tüm yaşamsal fonksiyonları sürekli izler ve ameliyathaneden çıkmaz. Modern anestezistler, ameliyat sırasında uyanma ve uyanmama gibi durumların ortaya çıkmaması için uyku derinliğini sürekli olarak izler. Genel anestezi süresi, işlemin türüne ve süresine bağlı olarak tamamen değişkendir. Operasyon tamamlandıktan sonra anestezist tüm inhalasyon anesteziklerini kapatır ve hava yollarından tüpleri çıkarır. Hasta uyanma odasına yavaşça uyanmak ve toparlanmak için alınır ve genel durumu kontrol edilir.
Bölgesel Anestezi
Bu, özellikle doğumda olmak üzere bazı ameliyatlarda sıklıkla kullanılan bir tür bölgesel anestezidir. Hem normal hem de sezaryen için kullanılan spinal ve epidural anestezi türlerine ek olarak kombine spinal epidural anestezi de kullanılabilir. Bu topikal yöntemler sayesinde hasta bilinci açık olduğu halde operasyon sırasında ağrı hissetmez. Spinal anestezi bel hizasında veya altında yapılan ameliyat, sezaryen veya normal doğum öncesi yapılabilir. Sezaryen sırasında ağrı hissetmeyen anne bebeğini hemen kucağına alabilir.
Anestezi sırasında hasta oturtulur ve lomber bölge sterilize edildikten sonra beyin omurilik sıvısındaki omurilik ve sinirler dura adı verilen spinal keseye enjekte edilir. Kısa süre içinde ayaklar ve bacaklar uyuşmaya başlar. Göğsün altından ayaklara kadar uyuşma hissedilir. Böylelikle epidurale göre daha düşük anestezi dozu ile daha hızlı çalışan spinal anestezi uygulaması tamamlanmış olur. Anestezist ameliyathanede kalır ve operasyon boyunca gerekli kontrolleri yapar. Sezaryen tamamlandıktan sonra uyuşukluğun 2-3 saat daha sürmesi normaldir.
Lokal Anestezi
Bölgesel anestezi ile karıştırılmaması gereken lokal anestezi, sınırlı alanlarda küçük ameliyatlar için kullanılır. Apse drenajı, ben çıkarma, diş cerrahi işlemleri, çocuklarda sünnet, dermatolojik ve estetik işlemler gibi küçük uygulamalarda sıklıkla kullanılan lokal anestezi; Enjeksiyonla, püskürtülerek veya cilde sürülerek uygulanır. Yaklaşık 15 dakika sonra ortaya çıkan anestezi belirtileri ile bilinç ve his kaybı olmadan sadece işlemin yapıldığı bölge uyuşturulur.
Genel Anestezi Herkese Uygulanabilir Mi? Genel Anestezi Kimlere Uygulanmaz?
Her hasta kesinlikle anesteziye uygun değildir. Anestezi açısından genel anesteziye uygun olmayan hiçbir hasta yoktur. Ancak genel anesteziden uyanamayan hastalar olabilir. Bu nedenle işlem öncesi hastaları dikkatlice değerlendiren uzmanlar bulunur. Böylelikle hasta için hangi anestezi yönteminin kullanacağına ve hangi ilaçların verileceğine dair ortak bir karar verilir.
Örneğin ağır akciğer hastalığı olan bir hastanın durumu iyi değilse ve göbek seviyesinin altına inen bir ameliyat varsa sırt bölgesinden anestezi yaptırılması uygun olacaktır. Ancak operasyon acil ise veya ameliyat edilen bölge genel anestezi dışında herhangi bir yöntemle uyuşturulamıyorsa hasta ameliyat edilebilir. Bu durumda hastayı ve yakınlarını ortaya çıkabilecek tehlikeler konusunda uyarmak gerekir.