Wisconsin-Madison Üniversitesi Waisman Center’da yapılan bir bilimsel çalışmada kök hücreler kullanılarak elde edilen sinir hücreleri beyne yerleştirildiğinde (implante edildiğinde) beyinde Parkinson hastalığının verdiği hasar nedeni ile kaybedilmiş motor fonksiyonun geri kazanılması sağlandı. Kök hücreden elde edilen sinir hücresi, beyne yerleştirildiğinde olması gereken motor bağlantılarını doğru olarak kurdu.
Parkinson Hastalığı Nedir?
Parkinson hastalığı bireyin kaslarını kontrol edebilmesini zorlaştıran, hatta engelleyen dejeneratif bir hastalıktır. Parkinson hastalığı ne yazık ki zaman içinde ilerleme gösterir. Parkinson hastalığında görülen başlıca belirtiler şunlardır:
- Titreme,
- Kaslarda sertleşme,
- Hareket yavaşlığı,
- Yutma ve/veya konuşma fonksiyonlarında zorluk çekilmesidir.
Yalnızca Amerika Birleşik Devletlerinde bu hastalıktan şikayetçi yarım milyon insan bulunuyor. Parkinson hastalığının daha erken evrelerinde, yani yukarıda sayılan semptomlar henüz meydana gelmeden önce, beyinde bulunan ve ‘’substantia nigra’’ adı ile tanımlanan beyin hücreleri ölmeye başlar. Substantia nigra bireyin kaslarının istediği gibi düzgün biçimde hareket ettirebilmesi için gereken dopamini üretir. Bahse konu beyin hücrelerinin ölümü ile dopamin üretimi sekteye uğrar.
Ne yazık ki günümüzde Parkinson hastalığının tedavisi henüz bulunamamıştır. Fakat konu üzerinde yapılan çalışmalar sürdürülmektedir
Hücre Transplantasyonu
Parkinson hastalığı üzerine yapılan son çalışmalardan bir tanesinde umut verici gelişmeler yakalandı. Bu çalışma dizisinde bireyin kaybettiği işlevi onarmak amacı ile kök hücrelerden elde edilen sinir hücreleri beyne nakledilmektedir. Beyne yerleştirilen sinir hücrelerinin gerekli sinyalleri oluşturarak dopamin üretimini sağlaması amaçlanmaktadır.
Bu tip tedavilerde en önemli konu, beyne nakledilen sinir hücrelerinin doğru bağlantıları yapmasını sağlayabilmektir. İnsan beyni, özel sinir hücreleri tarafından yapılan bağlantıya dayanarak, bütün karmaşık davranışları gerçekleştirebilir.
Wisconsin-Madison Üniversitesi Waisman Center’da Nörobilim ve Nöroloji Bölümünde Profesör olarak görev yapan Su-Chun Zhang ‘’ Bu çalışma tamamen belirli hücre tiplerinin bağlandığı devreler üzerinden gerçekleşmektedir. Nörolojik hasarlar oluştuğunda beynin belli bölgeleri ve/veya belli hücre tiplerinde bozulma olur. Dejeneratif hastalıkların tedavisi için bu devrelerin yeniden kurulması gerekir.’’ şeklinde bir açıklamada bulundu.
Hasarlı sinir devrelerinin tekrar onarılması için, beyne implante edilen hücrelerin ürettikleri sinyalleri beynin uzak bölgelerine iletebilmesi ve diğer sinir hücrelerinden de uygun sinyalleri alabilmesi gerekir.
Yapılan çalışmalar çok yeni olduğu için, elimizdeki veriler oluşturulan yeni bağlantıların beyinde kaybolan işlevlerin geri kazanılıp kazanılmayacağı konusunda kesin bir bilgi vermemektedir. Fakat bu konuda elde edilen bilgiler umut vericidir. Zhang ve arkadaşları , Parkinson hastası fareler üzerinde çalışmaya başladılar. Araştırmada elde ettikleri sonuçları ‘’Cell Stem Cell’’ dergisinde yayınladılar.
Sipariş Üzerine Hücre Oluşturulabiliyor
Bugün gelinen teknolojide, bilim insanları ellerinde bulunan embriyonik kök hücreler yardımıyla, çeşitli araştırmalar için sipariş edilen, belirli hücreleri üretebiliyorlar. Bu yöntemle vücutta bulunan hemen hemen bütün hücre türleri üretilebiliyor. Konu üzerinde araştırmalarını sürdüren Zhang ve Ark. Parkinson hastalığının başlangıç evresinde ölen, dopamin üreticisi nöronları yapmak için embriyonik hücreleri ( kök hücre) kullandılar.
Çalışma sırasında beyne implante edilen ve dopamin üreten hücrelerin pek çoğu beyinde ‘’dorsal striatum’’ adı verilen ve hareketlerin koordinasyonunu sağlayan en önemli bölüme aksonlar yolladı.
Sağlıklı bir beyinde de doğal dopamin hücreleri aynı bölgeyi hedef almaktadır. Araştırmacılar bu yolla nakledilen sinir hücreleri sinyallerinin, beyinde izleyeceği yolu ve son hedefi gösterdiği kanısını paylaşıyorlar.
Konu ile ilgilenen bilim insanları bu alanda başarılı olunduğu takdirde, Parkinson benzeri diğer nörodejeneratif hastalıklar ve travmaların sebep olduğu beyin hasarı ve zedelenmesini onarmak için de potansiyel olarak aynı metodu kullanabileceklerini düşünüyorlar.