Tükenmişlik sendromu, günümüzde giderek artan psikolojik bir rahatsızlıktır. Sendrom belli bir birikimden sonra yavaşça ortaya çıkar. Bu nedenle çoğu kişi hastalığın farkına varmaz. Başlangıç aşamasında göz ardı edilir ve tedavi edilmez. Ancak sendrom ilerlediğinde hastayı zor günler bekler. Çünkü başta işi olmak üzere tüm çevresinden uzaklaşmak ister. Öyle ki kendine bile tahammül edemez.
Sendrom genellikle; iş hayatında yaşanan sıkıntılar, ekonomik nedenler, mükemmeliyetçi olma, başaramama korkusu gibi nedenlerden ortaya çıkar. Kişi enerjisini kaybeder ve bitkin düşer. Sorunlar ne kadar büyük olursa hastalık ta o derece artar.
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Tükenmişlik sendromu, kişinin yaşadığı stresi iyi yönetememesinden kaynaklanan psikolojik bir hastalıktır. Vücut, yoğun strese karşı ruhsal bir tepki verir. Fiziksel ve ruhsal yorgunluk, çaresizlik, karamsarlık, ümitsizlik, tahammülsüzlük ve negatif insan ilişkileri gibi birçok parametrenin neden olduğu bir sendromdur.
Hastalık özellikle kronik iş stresinden kaynaklanır. İş hayatının bitmeyen trafiği, belirsizlik, başarısız olma ya da eleştirilme korkusu ruhsal yorgunluğa neden olur. Dünya Sağlık Örgütü, sendromu ‘’Uluslararası Hastalık Sınıflandırması’’ listesine eklemiştir.
Tükenmişlik sendromu evreleri
Birinci evre:
Kariyer planlarına odaklanan, heyecanlı, çalışkan ve istekli insan figürü görülür.
İkinci evre:
Motivasyonda düşüşler başlar. Yorgunluk artar. Ufak şeylerden bile mutsuz olur. İlk evrenin heyecanından eser kalmaz.
Üçüncü evre:
Kişi bu evrede pasifleşir. Hiçbir işi yapmak istemez, bahane bulur. Depresif hareketler başlar.
Dördüncü evre:
İş ve sosyal çevreden geri çekilme, soyutlanma başlar. Özgüven tamamen kaybedilir. İnanmama, umutsuzluk ve bitkinlik artar.
Tükenmişlik Sendromu Belirtileri Neler?
Tükenmişlik sendromu yaşayan çoğu hasta muayene olmaz. Yavaş ilerlediğinden geç fark edilir. Yaşam koşulları zorlaşan kişi için bu yaşamın normal koşullarıdır. Ancak hastalık dayanılmaz boyuta ulaştığında belirtileri fark edilir. O zaman tükenmişlik sendromu belirtiler neler, inceleyelim.
- Bağışıklık sisteminde zayıflama ve sıklıkla hastalanma
- Duygusal ve bedensel tükenmişlik hissi
- Solunum zorluğu, kalp çarpıntısı
- İşten ve sosyal çevreden uzaklaşma
- Çaresizlik, karamsarlık, umutsuzluk
- Sindirim sistemi ve mide problemleri
- Enerji yoksunluğu, bitkinlik, yorgunluk
- Unutkanlık ve dikkat dağınıklığı
- Özgüvende azalma
- Sırt, bacak ve başta ağrılar
- Kendini değersiz görme
- Uyuyamama ve yorgun uyanma
Tükenmişlik Sendromunda Tanı ve Tedavi
Tükenmişlik sendromu tanısında hastanın öyküsü dinlenir. Görüşmeyi psikiyatr veya psikologlar yürütür. Hastada sendromun belirtisi varsa, MBI (Maslach Tükenmişlik Ölçeği) test edilir. Bu testin içinde sendromun yaygın belirtilerine dair sorular vardır. Soru –cevap şeklinde ilerleyerek, skor puana bakılır. Puan sonucuna göre hastanın durumu detaylanır.
Hastalığın sabit bir tedavisi yoktur. Çoğunlukla durumunun fark edilmesi sağlanır. Hastanın sendroma karşı iyileştirici önlemler alması istenir. Mutluluk hormonunun salgılanmasında etkili olan spor ve egzersiz önerilir. Uzman bir psikiyatr ile düzenli görüşmeler yapılır. Çok ağır durumlarda ilaç tedavisi uygulanır.
Tükenmiş Sendromu Yaşayanlar İçin Öneriler
Tükenmişlik sendromu belirtilerini fark eden kişiler, hastalıkla başa çıkmak için önerilere ihtiyaç duyar. Biz de bu önlemleri araştırıp, bulduk. Bakın nasıl önlemler alınmalı?
- Sendroma neden olan stresten uzak dur.
- Strese sokacak kadar fazla sorumluluk alma.
- Ne olursa olsun ‘’ hayır’’ demeyi öğren.
- Seni memnun etmeyen işlerle uğraşma. Sevdiklerine yönel.
- Kimse mükemmel olmak zorunda değil. Hata yapmaktan çekinme.
- Fiziksel ya da ruhsal yorgunluklarında dinlenmeyi erteleme.
- Zaman ve stres yönetimini öğren. Plan ve program yap.
- Sinirlendiğinde uzun ve yavaş nefes al.
- Yeni hobiler keşfet, uğraşacak bir meşgale bul.
- Sıkıcı rutin alışkanlıkları bırak.
- Meditasyon yapmayı dene.
Kendini ödüllendir. Kısa ara tatiller bunun için iyi bir seçenek olabilir.