Siroz, hepatit ve alkol bağımlılığı gibi nedenlerden dolayı karaciğerin deformasyona uğrayarak sağlıklı ve yumuşak dokusunun skar olarak adlandırılan sert ve işlevsiz bir hale gelmesi sonucunda oluşan ciddi bir sağlık problemidir. Eğer tedavi sürecine geç kalınırsa hastalık karaciğerin büyük bir bölümüne yayılarak kişide karaciğer yetmezliğine neden olur.
Başlangıç evresinde fark edilir derecede belirti görülmese de hastalığın ilerleyen dönemlerinde güçsüzlük, yorgunluk, iştahsızlık ve şiddetli ağrılar oluşabilir. Siroz tedavisine geç kalındığında karaciğerde oluşan hasar iyileştirilemeyeceği için erken teşhisin önemi büyüktür. Hastalığa erken müdahale edildiğinde neden olan problem giderilerek doku hasarı önlenebilir. Bunun yanında bazı siroz türlerinde ilaç tedavisi uygulanabilirken bazı vakalarda karaciğer nakli yapılması gerekebilir.
Siroz Nedir?
Karaciğerde sürekli hücre hasarlarının oluşması sonucunda meydana gelen siroz hastalığı karaciğerin sağlıklı dokusunu öldürerek işlevselliğini bozan bir sağlık problemidir. Oluşan hasarlar ilerledikçe karaciğerde kan akışını engelleyen skar adlı sert bir doku oluşturur. Bunun sonucunda karaciğerde yapısal bozukluklar oluşarak besin, ilaç ya da zararlı maddelerin işlenmesi gibi hayati fonksiyonlarda azalma meydana gelir. Erken müdahale edildiğinde çoğunlukla kontrol altına alınabilen siroz eğer uzun süre boyunca tedavi edilmezse ölümcül bir hastalık olan karaciğer yetmezliğine dönüşebilmektedir.
Siroz Neden Olur?
Bir kişinin siroz hastası olmasına alkol başta olmak üzere sağlıksız beslenme alışkanlığı ya da çeşitli sağlık problemleri neden olabilmektedir. Alkole bağlı meydana gelen siroz, kişinin 10 yıl ve üzeri aşırı alkol tüketimi nedeniyle karaciğer hücrelerinin yapısal bozukluğa uğraması sonucunda gelişir. Sirozun oluşmasını tetikleyen başlıca faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Uzun süre aşırı alkol tüketimi
- Şeker hastalığına bağlı oluşan karaciğer yağlanması
- Vücutta aşırı demir birikmesi
- Hepatit C ya da hepatit B gibi nedenlerden dolayı karaciğerde doku hasarlarının oluşması
- Karaciğerde aşırı yağ birikmesi sonucunda meydana gelen iltihaplara bağlı oluşan NON-alkolik steatohepatit hastalığı
- Wilson Hastalığı
- Karaciğerde alfa-1 antitripsin adlı enzimin eksikliği
- Galaktozemi ve glikojen hastalığı gibi kalıtsal metabolizma rahatsızlıkları
- Alagille sendromu
- Frengi ve brusella gibi enfeksiyon hastalıkları
- Kistik fibroz
- Otoimmün hepatit, primer biliyer siroz ve primer sklerozan kolanjit gibi bağışıklık sistemi hastalıkları
- Safra kanalının tıkanması
- Metotreksat ve izoniazid gibi ilaçların uzun süre kullanılması
- Kronikleşen kalp krizi ya da kalp yetmezliği gibi rahatsızlıklardan dolayı karaciğerde ödem oluşumu
- A vitamini ve parasetamol gibi ilaçların yüksek dozda kullanımı
- Zararlı kimyasal maddeler ve diğer çevresel toksinler
- Parazitler nedeniyle oluşan enfeksiyon hastalıkları
Siroz Türleri Nelerdir?
Siroz hastalığının karaciğerde oluşan nodüllerin türüne göre 3 farklı çeşidi bulunmaktadır.
Mikronodüler Siroz
Karaciğerde çapı en fazla 3 mm olan nodüllerin oluştuğu siroz türüdür. Alkole bağlı meydana gelen siroz mikronodüler grupta yer almaktadır.
Makronodüler Siroz
Karaciğerde oluşan nodüllerin çapı 3 mm ile 5 mm arasında olduğunda bu makronodüler siroz olarak adlandırılmaktadır. Kronik viral hepatit nedeniyle gelişen siroz bu gruba dahildir.
Karışık Tip Siroz
Çoğu sirotik hastalıkta karaciğerin hem mikronodüler hem de makronodüler siroz türüne ait belirtileri gösterdiği durumu ifade etmektedir.
Siroz Belirtileri Nelerdir?
Uzun süre alkol tüketimi ya da çeşitli viral enfeksiyonlar nedeniyle karaciğer dokusunda yıpranma ve skar doku oluşumları görülebilir. Buna bağlı olarak karaciğer büzüşerek sertleşir ve siroz hastalığı meydana gelir. Karaciğer dokusundaki sertleşme karaciğere besin aktarımını sağlayan portal damarın tıkanmasına ve basıncının artmasına neden olur. Bunun sonucunda da yemek borusu ve midede damar genişlemeleri ya da kanama gibi bazı semptomlar oluşabilir. Siroz hastalığında görülen diğer belirtiler ise aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Kişinin dinlendiği halde kendisini halsiz, güçsüz ve yorgun hissetmesi
- Mide bulantısı ve kusma
- Nedensiz yere kilo kaybetme ve iştahsızlık
Bunlar sirozun başlangıç evresinde görülen genel semptomlardır. Hastalık ilerlediğinde yaşanan belirtiler ise şu şekilde sıralanabilir.
- Cilt ve göz renginde sararma
- Kan kusma
- Kanlı dışkı
- Koyu renkli ve yoğun idrar
- Cildin çeşitli bölümlerinde kaşıntı ve kızarıklık
- En ufak bir darbe sonucunda kolaylıkla morarma ve kanama
- Burun kanaması
- Avuç içlerinde kızarıklık ve kaşıntı
- Diş etlerinde kanama, morarma ve ağız içinde yaralar
- Bacaklarda ödem oluşumu ve ağrı
- Deri üzerinde kılcal kan damarların belirginleşmesi
- Karında asitli ödem oluşumu
- Kadınlarda adet kanamasının durması
- Erkeklerde homonal değişikliklere bağlı olarak meme büyümesi, testislerde küçülme ve cinsel isteğin azalması
- Hastalığın ilerleyen evrelerinde bilinç kaybı, konuşma bozuklukları ve uyku düzeninde bozukluk
Siroz Teşhisi Nasıl Yapılır?
Doktorlar siroz teşhisi yaparken öncelikle hastanın geçmişte yaşamış olduğu ya da şuan halen devam eden herhangi bir hastalığının olup olmadığını sormaktadır. Bunun yanında fiziksel muayene yapılarak karaciğer hastalığıyla ilgili belirtilerin varlığı kontrol edilmektedir. Eğer muayene sırasında siroz hastalığından şüphelenilirse kesin teşhis koyabilmek adına aşağıdaki test ve görüntüleme yöntemleri uygulanabilmektedir.
Kan Testleri
Karaciğerdeki enzim oranlarının belirlenmesi amacıyla hastaya karaciğer fonksiyon testi yapılabilmektedir. Ayrıca kan pıhtılaşmasının kontrolü ve albumin düzeyinin belirlenmesi için bazı kan testleri ve karaciğerde kanserli doku tespiti için de alfa feto protein ölçümü gibi testler uygulanabilmektedir.
Karaciğer Biyopsisi
Karaciğer dokusundaki deformasyonları belirlemek için ince bir iğne kullanılarak karaciğerden doku örneği alınır ve laboratuarda incelenir.
Endoskopi
Siroz hastalığının semptomlarından birisi olan şişmiş damarların varlığını tespit etmek amacıyla ucunda ışık ve kamera bulunan esnek bir tüp hastanın boğazından içeriye itilmektedir. Endoskop olarak adlandırılan bu cihazla kişinin yemek borusu ve midesi incelenerek herhangi bir anormallik olup olmadığı kontrol edilir.
Bu uygulamaların yanında karaciğer ultrasonografisi, manyetik rezonansla karnın görüntülenmesi ve karın tomografisi gibi bazı görüntüleme yöntemleri de teşhis aşamasında kullanılabilmektedir.
Siroz Tedavisi Nasıl Yapılır?
Siroz hastalığını tamamen tedavi edebilecek herhangi bir tedavi uygulaması bulunmamakla birlikte bazı yöntemler hastalığın semptomlarının ve komplikasyonların etkisini azaltabilmektedir. Hepatit C nedeniyle oluşan karaciğer enfeksiyonlarında iyileşme sağlayabilmek adına bazı anti-viral ilaçlar kullanılabilmektedir. Bu tür ilaçlar sirozun daha ileri boyutlara ulaşmasını büyük ölçüde önleyebilir. Ayrıca siroza neden olan hastalığın ya da etkenin ortadan kaldırılması sirozun daha ciddi boyutlara ulaşarak karaciğer kanserine dönüşmesini de engellemektedir. Aşırı kilolu olan kişilerin uyun bir diyet programıyla zayıflaması ya da alkol bağımlılarının çeşitli sağlık kuruluşlarından destek alarak alkolü terk etmesi karaciğer hasarlarını önlemede büyük bir katkı sağlayacaktır. Eğer tedavi sürecine kalınırsa ve doku hasarları önlenemeyecek boyutlara ulaşırsa bu durumda yapılabilecek tek tedavi yöntemi karaciğer naklidir.
Siroz hastalığının ilerlemesini durdurmak ve semptomları hafifletmek amacıyla uygulanan genel tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanabilir.
Siroz İlaç Tedavisi
Doktorlar hastanın genel durumuna ve sirozun evresine göre çeşitli ilaçları verebilmektedir. Portal damar hipertansiyonunda beta blokerler ya da nitrat türevi tansiyon ilaçları reçete edilebilmektedir. Karın zarı iltihabının olduğu durumlarda ise damar içi antibiyotikler ve hepatik ensefalopati olan hastalara da lactulose veya düşük protein diyeti verilebilir. Bu tür ilaçların yanında siroz semptomlarını arttırıcı etkisinden dolayı hastaların ibuprofen ve parasetamol gibi ilaçları kullanmaması gerekir.
Karaciğer Nakli
Sirozun tedavisine geç kalındığında ve karaciğerdeki doku hasarlarının artık kontrol altına alınamayacak boyutlara ulaştığı vakalarda doktorlar son çare olarak karaciğer nakli yapılmasını isteyebilir. Vücudun yeni nakledilen organı kabul etmemesine karşın üretilen bağışıklık baskılayıcı ilaçların geliştirilmesine bağlı olarak karaciğer transplantasyonları daha başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir.
Sirozun Komplikasyonları Nelerdir?
Ciddi bir karaciğer hastalığı olan siroz kişide aşağıdaki gibi bazı komplikasyonlara neden olabilmektedir.
Bacaklar ve Karında Şişlik
Portal damarlarda tıkanıklık nedeniyle meydana gelen basınç artışı karın bölgesinde asit birikmesine ve bacaklarda ödem oluşumuna neden olabilmektedir.
Dalak Büyümesi
Portal hipertansiyon dalak dokusunda deformasyonlar oluşturarak splenomegali olarak adlandırılan dalak büyümesine ve trombositlerin dalakta yığılmasına neden olabilir.
Kanama
Portal hipertansiyon nedeniyle küçük çaplı damarlarda daha fazla miktarda kan yığılması oluşabilir. Bunun sürekli hale gelmesi sonucunda küçük damarlar bir süre sonra genişleyerek patlar. Buna bağlı olarak da o bölgede ciddi kanamalar, varis ve pıhtılaşma gibi sorunlar görülebilir.
Kilo Kaybı
Siroz hastalığı dokuların beslenmesi için gerekli olan besin maddelerinin işlenmesini ve iletilmesini zorlaştırıcı bir etki yapmaktadır. Bu da kişinin hızlı bir şekilde zayıflamasına neden olur.
Enfeksiyonlar
Siroz kişinin bağışıklık sistemini zayıflatan bir hastalık olduğu için vücut enfeksiyonları önlemede zorlanır. Özellikle karında sıvı birikmesi sonucunda bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı olan karın zarı iltihabı meydana gelebilir.
Sarılık
Karaciğer yapısal bozukluğa uğradığında zararlı bir toksin madde olan bilirubini kandan uzaklaştıramaz ve bunun sonucunda da sarılık hastalığı oluşur. Bilirubin adlı maddenin kanda yoğunlaşması göz ve cildin sararmasına neden olmaktadır.
Kemik Hastalıkları
Siroz kemiğin doğal yapısını bozarak dayanıklılığını azaltıcı bir etki yapmaktadır. Buna bağlı olarak da kemik kırıkları ve çeşitli rahatsızlıklar görülebilir.
Siroza İyi Gelen Bitkisel Tedavi Uygulamaları
Şifalı bitkiler birçok hastalığın tedavisinde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Siroz hastalığında da hem karaciğer dokusunu onarmak hem de hastalığın semptomlarını azaltmak amacıyla uygulanabilecek bazı bitkisel yöntemler vardır. Ancak bu tür bitkisel uygulamalar yapılırken ileride zarar görmemek adına kesinlikle doktora danışmak gerekir.
Kereviz Kürü
Siroz hastalığının başlangıç evresinde uygulandığında büyük oranda iyileşme sağlayan kereviz kürü aynı zamanda hastalık nedeniyle oluşan belirtileri de hafifletmeye yardımcı olacaktır. Bu uygulama için öncelikle bir adet kerevizi güzelce yıkayın ve kabuklarıyla birlikte halkalar halinde doğrayın. 2 su bardağı sıcak suyun içerisine doğradığınız kerevizleri atın ve yaklaşık 10 dakika boyunca kaynatın. Kereviz kürünü sabah ve akşam yemeklerinden 30 dakika önce için. Bu kürü içeceğiniz zaman taze olarak yapın ve 3 ay boyunca düzenli olarak haftada 3 gün uygulayın.
Kibrit Otu Çayı
Bir bardak sıcak suyun içerisine 1 tutam kurutulmuş kibrit otunu ekleyin ve kısık ateşte 5 dakika boyunca kaynatın. Hazırladığınız kibrit otunu 1 ay düzenli olarak akşam yemeklerinden 2 saat önce için.
Çilek
Uzmanlar çileğin karaciğerde oluşan deformasyonların iyileşmesinde en etkili gıdalardan birisi olduğunu belirtmektedir. Siroz belirtilerini azaltmak amacıyla sabah, öğle ve akşam olmak üzere günde 3 kez 5-6 tane çileği ezerek tüketebilirsiniz. Eğer çilek yemeyi sevmiyorsanız meyve sıkacağıyla suyunu sıktıktan sonra tüketerek de faydalı içeriğinden yararlanabilirsiniz.
Tarçın
Bir bardak sıcak suya bir dal çubuk tarçın ekledikten sonra kaynatın ve her yemekten sonra bunu için.
Sirke
Siroz hastalığına iyi gelen ürünlerden birisi de güçlü bir antioksidan olan sirkedir. Bir bardak suya 2 çorba kaşığı elma sirkesi ekleyerek elde ettiğiniz karışımı öğünün ardından için. Sirkeyle yapabileceğiniz bir diğer uygulama da sirke buğusudur. Bir tencere suyun içerisine yaklaşık yarım bardak sirke ekledikten sonra kaynatın ve bunun buğusunu soluyun.
Kişniş
Bir miktar kişnişi havanda ezerek lapa haline getirin ve bunu karında şişlik bulunan bölgenin üzerine sürün. Yaklaşık yarım saat beklettiğinizde karaciğer bölgesinde oluşan şişliklerde azalma olacaktır.
Menekşe Kökü
Kurutulmuş menekşe kökünü kaynattıktan sonra süzün ve elde ettiğiniz sudan her gün bir bardak için. Menekşe kökü karaciğeri güçlendirmede etkili bir ürün olsa da kullanımı bazı hassas bünyelerde alerjik reaksiyonlara neden olabileceği için doktorunuza danışmadan tüketmeniz tavsiye edilmemektedir.
İğde
Karaciğerde hücre yenilenmesini hızlandırması ve bağışıklık sistemini güçlendirmesi yönüyle siroz hastalığında tercih edilen gıdalardan birisi de iğdedir. Bir miktar iğdenin kaynatılmasıyla elde edilen sudan her gün bir bardak içmek siroz hastalığının önlenmesine büyük ölçüde katkı sağlayacaktır.
Kantaron Çiçeği
Başlangıç evresinde olan siroz hastalığında tedavi sürecinin hızlanmasına yardımcı olan bitkisel ürünlerden birisi de kantaron çiçeğidir. Bir bardak kaynar suyun içerisine bir tutam kurutulmuş kantaron çiçeği ekleyin ve yaklaşık 10 dakika boyunca demlenmeye bırakın. Demleme işleminin ardından çayın posasını süzerek için. Kantaron çiçeği çayını 1 ay boyunca düzenli olarak günde 1 bardak tükettiğinizde etkili sonuçlar almanız kolaylaşacaktır.