Covid-19 virüsünün semptomları arasında yer alan eklem bölgelerinde ağrı, öksürük, yorgunluk, ateş vb. şikayetler hakkında bilgi sahibi olsak da bu enfeksiyonun yaygın belirtileri arasında yer alan nörolojik semptomlar hakkında yeterli bilgiye sahip değiliz. Covid-19 virüsü enfekte olan vakaların çoğu, enfeksiyonu atlattıktan sonra nörolojik şikayetler kümesinden yakınıyor. Bu şikayetler kümesi ise ‘beyin sisi’ olarak adlandırılmaktadır. Bu konu üzerine gerçekleştirilen araştırmalar ise beyin sisinin etkilerinin Covid-19 virüsü atlatılsa bile aylarca sürebileceğine işaret ediyor.
Konsantrasyon ve Hafıza Sorunları Sık Görülüyor
Journal of Infection tarafından yayınlanan bir araştırmaya göre Fransa’da hastaneye kaldırılarak tedavi gören ve sağlığına kavuşarak hastaneden taburcu olan Covid-19 vakalarının yaklaşık üçte birinde hafıza kaybı ve konsantrasyon sorunların görüldü.
Indiana Üniversitesi’nde görev yapan araştırmacıların yayınladığı bir başka raporda da Covid-19 virüsü enfekte olan ve aylar geçse dahi halen sağlık problemleri yaşayan 1.500’ü geçkin kişiyle anket yapıldı. Bu hastalar arasında en yaygın görülen semptomların hafıza bozuklukları ve konsantrasyon bozukluğu olduğu bildirildi. Ankete katılan hastaların yarısından daha fazlası konsantre olmakta ya da odaklanmakta güçlük çektiklerini ifade ederken, üçte biri ise hafıza problemleri yaşadığını dile getirdi.
Massachusetts General Hospital, Harvard Medical School ve King’s College London’da görev yapan araştırmacıların yönettiği ve 4 milyona aşkın kişinin katıldığı anket ile Covid-19 virüsü enfekte olduktan 8 hafta sonra neredeyse 20 kişiden 1’inin beyin sisinin de aralarında bulunduğu kalıcı belirtiler yaşadığı ortaya konuldu. Yine araştırmaya göre bir Covid-19 vakasında beyin sisinin görülme olasılığı enfeksiyonun başlangıcındaki yakınmaların fazlalığıyla doğru orantılıdır. Yani başlangıçtaki yakınmalar ne kadar fazlaysa beyin sisi görülme riski de o kadar artıyor.
Bağışıklık Sisteminin Virüse Tepkisi
Covid-19 virüsünün beyin sisine neden olmasında birkaç mekanizmanın etkili olabileceği düşünülüyor. Beyin sisi ve Covid-19 virüsüyle alakalı en yaygın mekanizma ise bağışıklık sisteminin Covid-19 virüsüne karşı verdiği tepkidir. Bu tepkinin gerçekleşme şekli birçok farklı şekilde olabilir. Natüre Reviews Neurology dergisinde yayımlanan bir araştırma, sitokinler ile bunlarla alakalı bağışıklık aktivitesinin Covid-19 virüsü enfekte olan vakaların beyinlerinde yaralayıcı düzeyde yüksek iltihaplanmaya neden olabileceği, hatta enfeksiyonun başlangıcında fark edilmese de bilişsel hasara ya da bozulmaya yol açabilecek küçük damarlardaki tıkanmaları tetikleyebileceğini ortaya koydu. Covid-19 virüsüne tepki veren bağışıklık sistemi hızlanırsa beyin içerisinde sitokin patlaması yaşanabilir ve beyinde yapısal hasar bırakabilir.
Covid-19 virüsünün kan hücrelerini ve damarları enfekte etme kabiliyeti olduğuna yönelik deliller olduğu, bu nedenle de kan damarlarında ya da bu damarları kaplayan kan hücrelerinde meydana gelebilecek iltihaplanmanın da beyine hasar verme riskinin yüksek olduğu ifade ediliyor.
Bağışıklık sisteminin etkili yanıt verdiği zamanlarda salınan iltihap maddelerinin özellikle beyine yönelik bir tür toksin oluşturabileceği ve bununda bilişsel işlevlerde problemlere neden olabileceği de ifade ediliyor. Diğer bir risk ise bağışıklık tepkisi sorunudur. Bu sorunda ise savunma maddelerinin yanlışlıkla kendi dokularımıza ve sinir hücrelerine saldırması söz konusu olabilir. Bu tür bağışıklık tepkilerinden dolayı hasar gören sinirler, yanlış sinyaller gönderdiği zaman beyin sisi şikayetleri başlamaktadır.
Entübe Edilen Hastalarda Risk Yüksek
Hastanede yatarak tedavi gören ya da entübe edilen hastalarda beyin sisi alışılageldik bir durumdur. Annals of Intensive Medicine dergisi tarafından yayınlanan 2012 tarihinde yapılan bir araştırmaya göre yoğun bakım hastalarının yüzde 30 ile 80’inde yoğun bakım tedavi süresi boyunca bilişsel düşüşe neden olabilecek deliryum görülebilir. New England Journal of Medicine’nin 2013 yılında yayınladığı bir başka araştırmaya göre de yoğun bakım hastalarının yüzde 66’sında yoğun bakım tedavileri sonlandıktan üç ay sonra dahi bilişsel bozukluklar görüldü.
Beyin Sisi Hangi Şikayetlere Neden Olur?
Covid-19 virüsü enfekte olan vakaların bir çoğunda gözlemlenen şikayetler şöyle sıralanabilir;
- Günlük yaşam içerisinde çok şeyi unutuyorum,
- Bir türlü kafamı toparlayamıyorum,
- Her şey bir rüya gibi geldiğinden net düşünemiyorum,
- Konuştuğum esnada bazı kelimeler dilimin ucuna gelse de bir tür hatırlayamıyorum.
Benzer şikayetleri kendinizde de gözlemliyorsanız, beyninizin daha yavaş çalıştığına yönelik düşünceniz varsa, çoklu görev yapmak sizin açınızdan daha zor hale geldiyse ve kısa süreli hafıza problemleri yaşıyorsanız Covid-19 virüsünün ardından uzun dönemli beyin sisi yaşama olasılığınız bir hayli fazladır.
Beyin Sisinin Tedavisi Var mı?
Hafıza problemleri, beyin sisi ya da sinir sisteminin farklı türden düzensizliklerine yönelik etkili bir tedavi yöntemi bulunmuyor. Ancak beyin sisi semptomlarıyla aylarca mücadele eden ve tamamen sağlığına kavuşan insanların olduğu da biliniyor. Yani beyin sisinin kalıcı olacağına yönelik erken dönemde endişelenmeye gerek yok. Beyin sisi semptomlarını gösteren insanlar kesinlikle duygusal desteğe gereksinim duymaktadır. Bir çoğumuz, Covid-19 virüsü enfekte olan bir yakınımızın ya da dostumuzun unutkan bir insan haline gelmesini, sorumluluklarını ifa edememesini, işini gereği gibi yapamamasını, çocuklarıyla ve eviyle ilgilenememesini anlamakta güçlük çekebiliriz. Tüm bunlarla ilgili onları yargılayarak suçlayıcı davranmak yerine Covid-19 virüsünden kaynaklanan uzun süreçli gerçek bir nörolojik rahatsızlık olduğunu kabul etmek zorundayız. Ayrıca Akdeniz diyeti ile beslenme, nörolojik destek, kaliteli uyku, fiziksel aktivitenin bol yapılması bu tür hafıza problemlerine çok iyi gelerek yaşam kalitesini yükseltebilmektedir.