Astım, akciğerleri hassas hale getiren ve nefes almayı zorlaştıran kronik (yaşam boyu) bir hastalıktır. Astım iyileşmez, ancak uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir. Astımı olanların hava yolları (solunum yolları) çok hassastır. Şişlik ve mukus hava yollarını daraltır, bu nedenle havanın geçişi zorlaşır.
Astım Belirtileri Nelerdir?
Astımı olan birçok insan, semptomlarıyla gençken tanışır. Astım semptomları kişiden kişiye farklılık gösterir. Astımı olan kişilerde genellikle aşağıdaki semptomlardan bir veya birkaçı görülür:
- Hırıltılı solunum
- Göğüste sıkışma hissi
- Öksürme
- Nefes darlığı
Birçok akciğer hastalığı benzer belirtilere sahiptir, bu nedenle tanıyı doktorunuz koyacaktır.
Ciddi bir astım acil durumunun semptomları şunlar olabilir:
- Nefes almakta güçlük
- Nefes açıcılar işe yaramaz
- Konuşmada güçlük
- Beyaz ten rengi
- Terlemek
- Mavi dudak, tırnaklarda mavileşme
- Uyuşmalar
- Bayılma
Astım Nasıl Tedavi Edilir?
Astım tedavisi olan bir rahatsızlık değildir. Ancak semptomlar hafifletilebilir. Uygun tedavi ile semptomsuz aktif bir hayatın tadını çıkarabilirsiniz.
Astımı kontrol etmek için aşağıdakileri uygulayabilirsiniz:
- Astımınızın kontrol altında olması için doktorunuzun talimatlarına uyun.
- Astım tetikleyicilerden kaçının: kirli hava, virüsler, alerjiler vb.
- Astım ilaçlarınızı uygun şekilde kullanın
- Astım krizinde ne yapmanız gerektiğini öğrenin
- Astımınızı kontrol etmek için doktorunuzla birlikte çalışın.
Astımı olan birçok insan astımını kontrol edebilir. Çok fazla astım krizi geçiriyorsanız veya belirtileriniz geçmiyorsa, astımınız muhtemelen olması gerektiği gibi tedavi edilmiyor ya da yönergelere uyulmuyordur.
Aşağıdaki durumlarda astımınız kontrol altındadır:
- Haftada en fazla üç kez veya daha az astım semptomları vardır.
- Astım semptomları nedeniyle sosyal hayat etkilenmez.
- Astım egzersize ve fiziksel aktiviteye engel olmaz.
- Belirtiler uykunuzu haftada bir gece ortaya çıkıyor veya hiç rahatsız etmiyor.
Aşağıdaki durumlarda astımınızın kontrol edilmediği anlamına gelir:
- Artan öksürük, hırıltılı solunum veya nefes darlığı hissi ile geceleri uyanmak
- Solunum açıcı ilacınız işe yaramaz
- Solunum açıcı ilacınızı haftada üç defa ya da daha fazla kullanıyorsanız
- Astım egzersiz gibi aktiviteler yapmanızı engelliyorsa
Doktorunuzdan, semptomlarınızı nasıl kontrol edebileceğinizi anlatan yazılı bir astım planı isteyin.
Astım eylem planı şunları içerir:
- Hangi semptomlar risklidir?
- Semptomlar ne anlam ifade ediyor?
- İlacınızı semptomlarınıza göre nasıl almalısınız?
Astım Günlük Kartı Nedir?
Bu astım günlüğü kartı semptomları takip etmeye yardımcı olur. Belirtilerinizi her gün yazarak günlük kartınızı kullanın. Siz ve doktorunuz astım belirtilerinizde değişiklik olup olmadığına bakabilirsiniz. Örneğin, günlük kartınız belirtilerinizde farklılık olan belirli günler olduğunu gösterebilir. Kendinize astım semptomlarının kötüleştiği günlerde neler yapabileceğinizi sorabilirsiniz. Sigara dumanına maruz kaldığınız günlerde veya çim biçtiğiniz günlerde astımınız daha kötü olabilir. Günlük kart semptomlarınızdaki kalıpları görmenize ve astımınızı kötüleştiren şeyleri anlamanıza yardımcı olabilir.
Doktorunuz farklı bir ilaç verdiğinde ya da dozajınızı değiştirdiğinde semptomlarınızı günlük kartınıza kaydetmek bu değişimin iyi gelip gelmediğini görmenize yardımcı olur.
Astım Tetikleyicilerinizden Kaçının
Astımınızı kontrol etmenin en kolay yolu astım tetikleyicilerinizden kaçınmaktır. Astım tetikleyicileri, solunum yollarınızı tahriş edip astım semptomlarınızı kötüleştiren şeylerdir. Astım tetikleyicileri, solunum yollarınızın etrafındaki kasların kasılmasına neden olur. Bu kas kasılması hırıltılı nefes alımına, öksürmeye ve nefes darlığı hissetmenize neden olabilir. Her insanın kendine özgü astım tetikleyicileri vardır. Bazı yaygın astım tetikleyicileri duman, kirli hava ve egzersizdir. Aşağıdaki tablo astım tetikleyicileri ve bunlardan nasıl kaçınılacağı hakkında size bilgi verir.
Yaygın astım tetikleyicileri şunlardır:
- Egzersiz, astım kontrolü iyi olmayan birçok insan için tetikleyicidir. Egzersiz yapmadan önce astımınızın kontrol altında olduğundan emin olun. Egzersiz yapmadan önce ısının ve sonrasında soğutma egzersizleri yapın. Kurtarma ilacınızı (solunum açıcı) yakınınızda tutun. Egzersiz süresini yavaşça arttırın. Zorlamayın ve kaldırabileceğinizden daha fazla egzersiz yapmayın. Bunları yapabilmek için kendinize zaman tanıyın.
- Soğuk hava, dışarıda veya bir buz pateni pistinde soğuk havaya maruz kalabilirsiniz. Havayı solumadan önce ısıtmak ve nemlendirmek amacıyla burnunuza ve ağzınıza bir atkı takın. Soğuk havada egzersiz yapabilmek için yapılmış bir soğuk hava yüz maskesi de kullanabilirsiniz. Spor malzemeleri mağazasından soğuk hava maskesi satın alabilirsiniz. Burnunuzdan nefes almayı deneyin; burnunuz soğuk havayı alt solunum yollarınıza ulaşmadan önce ısıtır ve nemlendirir. Doktorunuz tavsiye ederse, dışarı çıkmadan önce bir doz solunum açıcı ilacınızı alın.
- Sis, her zaman olabilir, ancak en çok kasım – mart aylarında yaygındır. Sis, astım semptomlarını hemen artırabilir. Ayrıca daha sonra, hatta ertesi gün bile fark ettiğiniz semptomlarınız olabilir.
- Dumandan uzak durun. Şömineler, ızgaralar, sobalardan çıkan duman birçok zararlı kimyasal içerir. Kömür dumanı hemen astım semptomlarına neden olabilir ve zamanla astımın kötüleşmesine neden olur.
- Arabalardan ve kamyonlardan çıkan egzoz dumanı da astım semptomlarını artırabilir ve akciğerlerde uzun vadeli hasar olmasına neden olabilir. Mümkünse evinizde duman olmasına neden olabilecek ateş yakmayın. Açık havada duman solumaktan, şenlik ateşlerinden ve diğer açık ateşlerden kaçının.
- Sıcak, nemli hava sizi kötü etkileyebilir. Çok sıcak havalarda ya da nemli günlerde, özellikle de kirli günlerde, evde temiz bir odada kalın.
- Kokular astımı tetikleyebilir. Parfüm, kimyasallar, yumuşatıcılar, oda spreyi (ve diğer birçok ürün) astımınızın daha da kötüleşmesine neden olabilir. Parfüm kullanmaktan kaçınmak ve birlikte çalıştığınız ve birlikte yaşadığınız insanlardan kaçınmalarını isteyin.
- Sabun, duş jeli, deterjan vb. ürünleri kokusuz alın.
- Stresli hissetmek astımı daha da kötüleştirebilir. Astım krizi geçirme korkusu astımınızı kötüleştirebilir.
- Sigara kullanmak astımı olan bireyleri diğer bireylerden daha fazla olumsuz etkiler.
Astım Tetikleyicilerimin Neler Olduğunu Nasıl Bilebilirim?
Tetikleyicilerinizin neler olduğunu bilmek için alerji testleri yaptırın ve belirtilerinize dikkat edin. Alerji uzmanı olan doktor tarafından yapılan test, neye alerjiniz olduğunu gösterir. Böylece astımınıza kötü gelen şeylere ve dikkat etmeniz gereken unsurların neler olduğunu bilmenize yardımcı olur. Astımı olan her insanın kendi tetikleyicileri vardır. Astımınızı neyin kötüleştirdiğini bilin ve bunlardan uzak kalmaya çalışın. Kedilerin yanındayken astımınız kötüleşirse, kedilerden uzak durun.
Astım İlaçlarınızı Reçete Edildiği Şekilde Alın
Astımınızı iyi kontrol etmek ve astım ataklarını önlemek için, astım ilaçlarınızı doğru şekilde almanız önemlidir. İlacınızı düzenli olarak almak, astım krizinden sizi kurtaracaktır.
Birçok insan, herhangi bir belirti yoksa astım önleyici ilaçlarını almayabileceklerini düşünüyor, bu doğru değil. Astım, kronik bir hastalıktır. Astımınız varsa, belirtiler hissetmeseniz bile, her zaman sizinle olduğunu unutmayın. Doktorunuzun tavsiyelerini unutmayın ve astım ilacınızı reçete edildiği gibi kullanın.
Sağlık çalışanları konuşmanız gerekenler şunlar olabilir:
- Astım eylem planı
- Semptomlar ve semptomları kötüleştiren şeyler
- Astım ataklarını önlemek için yapılabilecekler
- Astım tetikleyicilerle nasıl baş edilir
- İlaçların nasıl kullanılması gerektiği
- Tedavinizle ilgili bütün sorular
- Yan etkiler konusunda merak ettiğiniz her şey
- İlacınızı almazsanız olabilecekler konusunda bilgi