Diğer adıyla kas erimesi olarak da bilinen sarkopeni kas kütlesinin azalması ve kaslarda zayıflık şeklinde kendisini gösteren ciddi bir sağlık problemidir. Dünya genelinde giderek yaygınlaşan bir hastalık olan sarkopeni yaşlılar başta olmak üzere gençlerde hatta çocuklarda bile oluşabilmektedir. Kötü beslenme alışkanlığı, aşırı stres, sigara, alkol ya da diğer zararlı maddelerin kullanımı sarkopeniye neden olan başlıca faktörler arasında sayılabilir. Bu rahatsızlığı tam anlamıyla iyileştirebilecek herhangi bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak hastalara kas kütlesindeki azalmayı önlemek ve kasların güçlenmesini sağlamak amacıyla çeşitli egzersizler ya da vitamin ve mineraller yönünden zengin bir içeriğe sahip diyet programları önerilebilmektedir. Sarkopeni rahatsızlığının ileri boyutlara ulaşması kişinin hareketlerini kısıtlamasının yanında ciddi sağlık problemlerine de yol açacağı için kas erimesi hastalığında erken teşhisin önemi büyüktür.
Sarkopeni Nedir?
Halk dilinde kas erimesi olarak adlandırılan sarkopeni çeşitli nedenlerden dolayı kas kütlesinde yüksek oranda kayıpların yaşanmasıdır. Bu rahatsızlığı tetikleyen temel etken yaşlanmayla birlikte metabolizma ve hücre yenilenmesindeki yavaşlamaya bağlı kaslarda meydana gelen zayıflıktır. Normal koşullarda ilerleyen yaşla birlikte kişinin kas kütlesinde bir miktar azalma oluşması herhangi bir rahatsızlığa neden olmaz. Ancak bir insanda şiddetli kas kayıpları meydana geliyorsa bu durum kas erimesi olarak tanımlanan hastalığı ifade eder. Her insanın 30 yaşından itibaren kas kütlesinde düşük miktarda da olsa bir azalma görülür. Özellikle düzenli egzersiz yapmayan ya da çok hareketli bir yaşamı olmayan bireylerde kas kütlesindeki kayıp oranı 30 yaşından itibaren her on yılda yüzde 5’e ulaşabilmektedir.
Sarkopeni Neden Olur?
Temel nedeni yaşlanma ve hareketsiz bir yaşam tarzı olan sarkopeni ileri boyutlara ulaştığında kişinin günlük hayatını alt üst eden ciddi bir rahatsızlıktır. Bu hastalığı tetikleyen birçok faktör bulunmakla birlikte iyileşme sağlanabilmesi için hastalık etkenlerinin ortadan kaldırılması gerekir. Sarkopeni hastalığına neden olan faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Dengesiz beslenme alışkanlığı, özellikle protein ve D vitamini yönünden eksik beslenme
- Yaşlanmayla birlikte oluşan iştahsızlık
- Büyüme hormonu, östrojen ya da testosteron seviyelerinde yaşanan azalmalar
- İnsülin direncinde artış
- Tiroid hormonundaki işlevsel bozukluklar
- Kalp yetmezliği
- Aşırı stres
- Diyabet ve obezite
- Böbrek ve karaciğerle ilgili fonksiyonel bozukluklar
- Uzun süre sigara ve alkol kullanımı
- Bebeklerin normalden daha zayıf doğması
- Genetik yatkınlık
- Yaşlanmayla birlikte vücudun hücre yenilenmesi hızının düşmesi ve bazı kronik rahatsızlıklar
Sarkopeni Belirtileri Nelerdir?
Sarkopeni hastalığında görülen belirtiler kişilerin kas kütlesinde yaşanan kayıpların ne kadar olduğuna göre değişebilmektedir. Çoğu zaman kas kütlesinde meydana gelen azalmalar göz ardı ediliyor olsa da bu durum ilerleyerek daha ciddi boyutlara ulaştığında denge problemlerine ve yürüme güçlüğüne neden olabilmektedir. Kişi ayağa kalkmak istediğinde ya da herhangi bir nesneyi alırken bile zorlanabilmektedir. Bu nedenle aşağıda belirtilen semptomlardan herhangi birisi varsa ileride daha ciddi sağlık problemleriyle karşılaşmamak adına doktora muayene olunmalıdır.
- Denge problemleri
- Güçsüz hissetme ve dinlenme sonrası bile oluşan yorgunluk
- Kilo kaybı
- Merdiven çıkarken ya da ayağa kalkarken zorlanma
- Kaslarda sertleşme, eklemlerde ağrı ve kramp
- Nadiren felç
- Kas kütlesinde azalma
- Yük taşımada güçlük çekme
- Egzersiz, koşma ya da diğer fiziksel aktiviteler sırasında zorlanma
Sarkopeni Teşhisi Nasıl Yapılır?
Doktorlar öncelikle hastanın durumu hakkında bilgi edinmek amacıyla genel bir kontrol eder ve şikayetlerini dinler. Eğer genel muayene sırasında sarkopeni hastalığından şüphelenirse kesin teşhis koyabilmek adına yürüme hızı testi ve iskelet kütlesinin hesaplanmasında kullanılan DXA testini uygulayabilmektedir. DXA testiyle kaslara düşük enerjili X ışınları gönderilmesi sonucunda kişinin kemik yoğunluğu ve osteoporoz rahatsızlığının olup olmadı hakkında bilgi edinilmektedir. DXA testi yürüme hızı testiyle birlikte uygulandığında sarkopeni hastalığının teşhisinde daha kesin sonuçlara ulaşılabilmektedir.
Kemik erimesi taraması yapılırken kişinin kas gücü, kas kütlesi ve fiziksel performansıyla ilgili genel bilgi edinebilmek için BT ya da MR gibi görüntüleme teknikleri de yapılabilmektedir. Sarkopeni teşhisinde en sık tercih edilen yöntemler ise şunlardır;
- Fiziksel Performans Değerlendirme
Altı dakika yürüme testi, merdiven tırmanma gücü testi, sandalyeye oturma ve kalkma testi gibi uygulamalarla hastanın fiziksel performansı hakkında bilgi edinilmektedir.
- Kas Gücü Değerlendirme
Doktorlar el sıkma gücü testi ya da pik ekspiratuar akım ölçümü kullanarak kas gücü hakkında genel bir değerlendirme yapmaktadır.
Sarkopeni Tedavisi Nasıl Yapılır?
Sarkopeni hastalığının başlangıç evresinde genellikle çok ciddi semptomlar meydana gelmese de ilerleyen dönemlerde kas kütlesindeki azalmaya bağlı olarak kişi felç bile kalabilmektedir. Bu nedenle hastalıkla ilgili belirtiler fark edildiğinde hiç vakit kaybetmeden bir doktora muayene olarak tedavi sürecine geç kalınmaması önemlidir.
Bu hastalığı tamamen ortadan kaldırabilecek herhangi bir tedavi yöntemi bulunmasa da erken dönemde yapılan bazı uygulamalarla kas erimesini durdurmak, hastanın fiziksel direncini ve kas kuvvetini arttırmak mümkündür. Sarkopeni tedavisi için reçete edilen herhangi bir ilaç bulunmamakla birlikte uzmanlar kas kütlesini arttırmak amacıyla büyüme hormonu ve testosteron içerikli hormon tedavisi üzerinde çalışma yapmaktadır. Bunun yanında kas erimesi hastalığında uygulanan tedavi yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Egzersiz
Fiziksel tedavi uygulamaları kas erimesi hastalığının önlenmesindeki en etkili yöntemlerin başında gelmektedir. Direnç eğitimiyle hastanın kas gücü ve dayanıklılığı arttırılarak günlük felç riski ortadan kaldırılmaktadır. Direnç bantları ve ağrılıklar yardımıyla hormon seviyeleri dengelenerek kas kütlesinin normal düzeyine ulaşması sağlanır. Fizik tedavi uzmanı tarafından hazırlanan spesifik egzersiz programına 2 hafta boyunca düzenli olarak uyulduğunda sarkopeni hastalığının ilerlemesi önlenebilir. Ayrıca hastalar tedavi sürecine katkı sağlamak amacıyla yürüme, fitness, yüzme, pilates ya da aerobik gibi kasları ve eklemleri çalıştıracak egzersizleri de yapabilirler.
- Beslenme
Protein açısından zengin içerikli besinlerin tüketilmesi kas erimesini önlemede büyük bir katkı sağlamaktadır. Balık, fındık, mercimek, süt, peynir, tavuk ya da kinoa gibi bol miktarda protein içeren besinler tüketilebilir. Ayrıca hastalar destek sisteminin güçlenmesi adına aşırı kolesterol, yağ ya da sodyum içermeyen besinleri tercih etmelidir.
- D Vitamini Takviyesi
Özellikle 60 yaş üstü kişilerde sarkopeni rahatsızlığının daha sık görülmesindeki temel neden protein üretiminin yavaşlamasına bağlı olarak kas hücrelerinin fonksiyonel bozukluğa uğraması ve kas kütlesinin azalmasıdır. Bunun sonucunda da kişide düşme, denge problemleri ve güçsüzlük oluşmaktadır. Doktorlar yaşlı hastalarda iskelet kasını güçlendirmek ve denge kaybını gidermek amacıyla D vitamini, protein takviyeleri ve ACE inhibitörleri gibi uygulamalar yapabilmektedir. Ayrıca sabahları 10 dakikalık güneşlenme yaparak da D vitamini alabilir ve hem kaslarınızı hem de kemiklerinizi güçlendirebilirsiniz.
Sarkopeni Hastalığına İyi Gelen Bitkisel Tedavi Uygulamaları
Sarkopeni hastalığında genel tedavi yöntemlerinin dışında kasların desteklenmesi ve güçlenmesini sağlamak amacıyla bazı bitkisel tedavi uygulamaları da bulunmaktadır. Akgünlük sakızı, ısırgan otu, meyan kökü, burçak çayı ve arpa çayı kas ağrılarının giderilmesi amacıyla yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bunun yanında yaz dönemlerinde kum banyosu yapmak, kaplıca ya da kükürtlü banyo gibi uygulamalardan da faydalanılabilinir. Ayrıca aşağıda belirtilen sarkopeni hastalığına iyi gelen bitkisel tedavi uygulamalarını deneyerek hem tedavi sürecine katkı sağlayabilir hem de hastalık nedeniyle oluşan semptomların şiddetini azaltabilirsiniz.
- Soya Fasulyesi
Kas erimesi hastalığında en etkili bitkilerin başında soya fasulyesi gelmektedir. Soya fasulyesini suda kaynattıktan sonra posasını süzerek elde ettiğiniz sudan her gün bir bardak içebilirsiniz. Ayrıca soya fasulyesini normal yemek gibi pişirip yediğinizde de vitamin yönünden zengin içeriğinden faydalanabilirsiniz.
- Hardal Yağı ve Biberiye Yağı
Bu uygulama için öncelikle bir çay kaşığı hardal yağı ve bir çay kaşığı biberiye yağını karıştırın. Daha sonra rahatsızlığın olduğu bölgeye bu yağ karışımıyla masaj yapın ve üzerini streç filmle kaplayın. Bu şekilde yaklaşık 2 saat boyunca bekledikten streç filmi çıkarın ve o bölgeyi temizleyin. Bu uygulamayı haftada 2 ya da 3 kez düzenli olarak yaptığınızda etkili sonuçlar almanız kolaylaşacaktır.
- Sirke
Kas hastalıkları için doğal ilaçlardan birisi olan sirke kas ağrılarını gidermeye ve kasları güçlendirmeye yardımcı olur. Yarım bardak sirkeyle 1 çay kaşığı tuzu karıştırdıktan sonra ağrıyan bölgelere sürebilirsiniz. Ayrıca yarım bardak sirkenin içerisine bir miktar bal ekledikten sonra içilmesi kas ve eklem problemlerinin önlenmesinde etkilidir.
- Sedef Otu Yağı
Sarkopeni nedeniyle oluşan ağrıların hafiflemesi amacıyla etkilenen bölgeye sedef otu yağıyla masaj yapılabilir.
- Bal
Bağışıklık sistemini güçlendirici etkisiyle birçok sağlık probleminin önlenmesinde kullanılan bal kas ağrılarını giderme ve kasları güçlendirme konusunda da en ideal ürünlerden birisidir. Ağrı kesici merhem gibi balı rahatsızlık olan bölgeye masaj yaparak sürün ve yaklaşık 15 dakika bekledikten sonra temizleyin.
- Nergis Çiçeği
Nergis çiçeğinin kökünün kaynatılmasıyla elde edilen lapa ağrıyan bölgelerin üzerine konulduktan sonra üzeri bir tülbentle sarılarak 15-20 dakika bekletilir. Bu uygulamanın bir hafta boyunca düzenli olarak yapılması kas hastalıklarının iyileşmesinde önemli bir etkiye sahiptir.
- Epsom Tuzu Banyosu
Sofra tuzundan tamamen farklı bir içeriğe sahip epsom tuzu magnezyum kükürt ve oksijenin birleşmesiyle oluşan ve diğer adıyla magnezyum sülfat olarak adlandırılan bir bileşiktir. Banyo tuzu olarak kullanılan epsom tuzu kas hücrelerinin onarılmasını sağlar, kasları rahatlatır, ağrıları giderir ve kasların güçlenmesine yardımcı olur. Bu uygulama için öncelikle küveti ılık suyla doldurun ve içerisine 2 bardak epsom tuzu ilave edin. Bir süre geçtikten sonra küvete girin ve yaklaşık 15 dakika boyunca bekleyin.
- Bitkisel Yağ Karışımı
1 tatlı kaşığı zeytinyağı, 1 tatlı kaşığı hindistancevizi yağı ve 1 tatlı kaşığı hardal yağını karıştırdıktan sonra rahatsızlığın olduğu bölgeye bu yağ karışımıyla masaj yapın. Bitkisel yağ karışımının etkisi bekledikçe azalacağı için her uygulama öncesinde yeniden hazırlamanız gerekir. Bu uygulama kan dolaşımını hızlandırarak demir, protein ve magnezyum başta olmak üzere kasların güçlenmesini sağlayan maddelerin iletimini kolaylaştıracaktır.