28 Mart 2024 Perşembe
Ana SayfaSağlıkSterilizasyonda dikkat edilmesi gereken kurallar neler?

Sterilizasyonda dikkat edilmesi gereken kurallar neler?

İçerikleri

Sterilizasyon, çeşitli yöntemlerle alan veya araç gereçte bulunan sporlar dâhil tüm mikroorganizmaların yok edilmesidir. Sterilizasyon; insan sağlığını tehdit eden hastalık yapıcı mikroorganizmalardan korunmak, besinlerin ve insan vücudu için kullanılan diğer ürünlerin güvenle hazırlanmasında yararlanılan bir yöntemdir.

Mikroorganizmaların varlığı henüz bilinmemesine rağmen yazılı insanlık tarihinin ilk başlarından beri insanlar, hastalıklara karşı koymak amacı ile sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemlerini uygulamışlardır.

  • Eski Mısırlılar, enfeksiyöz maddeleri sterilize ve mumyaları dezenfekte etmek için ateşi kullanmışlardır.
  • Yunanlılar, binalarını dezenfekte etmek için kükürt yakarlarken, Yahudiler cüzzamlı hastaları izole edip geride kalan bütün eşyaları yakmışlardır.
  • Yüzyılda veba salgınında ölenlerin vücutları da topluca yakılarak ortadan kaldırılmıştır.
  • Orta   Asya’daki Türkler, temiz su kaynaklarını kirletmemeye özen gösterirken, suyu kutsal saymışlar, yaralarını dağlamışlar ve hastalıktan ölen insanların giysilerini ve hayvan kadavralarını yakarak ortadan kaldırmışlardır.

 Etkili Sterilizasyon İçin Dikkat Edilmesi Gereken Temel İlkeler:

  1. Steril edilecek obje iyi yıkanmalıdır.
  2. Kullanılan sterilizasyon türü steril edilecek objenin tüm yüzeyine etki etmelidir.
  3. Sterilizasyon türünün süresi yeterli olmalıdır.
  4. Sterilizasyonun bozulmaması için objeler uygun koşullarda saklanmalıdır.
  5. Steril edilen objenin üzerine aracın cinsi ve steril edilme tarihi yazılmalıdır.
  6. Steril edilen objesterilizasyonun geçerli olduğu süre içinde kullanılmalıdır.
  7. Steril edilecek malzemenin içine ve sterilizasyon yöntemine göre indikatör ( steril edilecek malzemelerin sterilliğini doğrulayan ısı ve kimyasal etkenlerle renk değiştirebilen genellikle organik kökenli göstergeler ) konulmalıdır.

Sterilizasyon Yöntemleri Neler?

 Fiziksel yöntemler ile Sterilizasyon:

1- Isı ile sterilizasyon: Isıile sterilizasyonun etki şekli doğrudan mikroorganizmaların protein yapıları üzerinedir. Proteinler üzerinde pıhtılaşma oluşturur. Isı ile sterilizasyon iki yöntemle gerçekleşir.

1.Kuru sıcak hava ile sterilizasyon: Kuru sıcak hava ortamında yapılır. Ortamda nem bulunmadığından sterilizasyon daha uzun süre almaktadır. Bu amaçla Pasteur fırını kullanılır. Kuru hava fırını; genel olarak 175°C’de bir saat, 140°C’de ise 3 saat sterilizasyon için yeterlidir. Bu yöntem ile cam ve metal aletler içlerine nemin ulaşamadığı yağlar ve tozlar (talk) sterilize edilir. Çok yüksek ısıda kısa sürede de sterilizasyon mümkündür. Mikroorganizmalar üzerine etkisi nemli ısıya göre daha azdır. Bütün mikroorganizmaları öldürmediği düşünüldüğünden dezenfeksiyon yöntemi olarak kabul edilir.

Nemli ısı ile sterilizasyon: Nemli ısı ile sterilizasyon aşağıdaki yöntemlerle    yapılmaktadır.

Basınçlı su buharı (otoklav): Yaygın olarak kullanılan, en etkili ve güvenilir sterilizasyon yöntemidir. Sporlar dâhil tüm mikroorganizmaları öldürür. Basınçlı doymuş su buharı ile sterilizasyonda ısı-zaman ilişkisi şöyledir: 121°C’de 30 dakika, 126°C’de 20 dakika, 134°C’de 15 dakikadır. Bu yöntem; cerrahi aletler, sıvılar, pamuklu materyaller, eldiven gibi cansız objelerin sterilizasyonunda kullanılır.

Basınçsız buhar ile sterilizasyon (koch kazanı): Kaynayan suyun buharının sıcaklığı normal atmosfer basıncında (760 mm Hg) 100°C’dir. Yüksek yerlerde basınç azaldıkça kaynama derecesi düşer. Koch kazanı otoklav gibi silindir şeklinde ve madenden yapılmıştır. Hava gazı veya elektrik ile çalışır, üstünde koni şeklinde kapağı ve buna tespit edilmiş manometresi vardır. Kazanın içinde sterilize edilecek eşyanın konduğu bir ızgara bulunur. Bunu aşmayacak şekilde kazanın dibine su konur ve ısıtılır. Husule gelen buhar kazanın içini doldurur ve kapakla kazanın gövdesi arası delikten dışarı çıkar. İçindeki suyun bitmemesi için yandaki bir musluktan damla damla su konulur. Basınç olmadığından ve sıcaklık çok fazla olmadığından açılıp kapanması çok basittir.

Kaynatma: Isıya dirençli mikroorganizmalar, sporlu bakteriler ve bazı virüsler 100°C’de birkaç saat dayanabilir. Bu nedenle kaynatma ancak evde ısıya dayanıklı metal ve cam eşyaların dezenfeksiyonu için kullanılabilir. 100°C’den fazla ısıya dayanmayan maddelerin sterilizasyonunda kullanılır. Ancak bilinmesi gereken iki önemli husus vardır. Su ancak deniz seviyesinde 760 mm Hg basıncında 100°C’de kaynar. Sterilizasyon zamanı, kaynama derecesinde sterilize edilen maddenin cinsine göre değişir ve sporları öldürmek bazen hiç mümkün olmaz.

2- Filtrasyon (süzme) ile sterilizasyon: Sıvı maddelerin sterilizasyonunda başvurulur. Sıvı ortamda bulunan mikroorganizmaları sıvıdan ayırma işlemidir. Mayilerin sterilizasyonu bu yöntemle yapılmaktadır. Filtrasyon amacı ile kullanılan aletlere filtre denir. Özellikle diğer sterilizasyon yöntemleri ile bozulabilen maddeler için kullanılır. Kimyasal maddeler, sterilizasyondan çok dezenfeksiyon için kullanılır. Bu yöntem ile steril edilen aletlerde her hangi bir hasar oluşmaz.

3- Işınlarla sterilizasyon: Işınlarla sterilizasyonda ultraviyole ışınları, X ışınları, beta ve gama ışınları kullanılır. Bu ışınlar mikroorganizmaların DNA (deoksiribonükleikasit)nın yapısını bozarak etki eder. Gıda sanayisinde, ortam ve suların sterilizasyonunda, protez, sentetik kalp kapakçıkları ve cerrahi malzeme gibi özel malzemelerin sterilizasyonunda kullanılır. Steril edilen alet ya da maddenin bu özelliğini uzun süre koruyabilmesi için sterilizasyon işleminden önce hazırlık yapılmalıdır. Bunun için makas, pens, bistüri gibi aletler sık dokunmuş bez kılıflara, kalay veya ambalaj kâğıtlarına sarılır.

Kimyasal Yöntemler Ile Sterilizasyon:

Kimyasal sterilizasyonen çok aşağıdaki yöntemlerle yapılır.

  1. a) Gazlarla kimyasal sterilizasyon: Genellikle kullanılan gaz etilen oksittir. Bu gaz mikroorganizmaların bütün türlerine etkilidir. Sterilizatörden çıkarılmış malzeme hemen kullanılmamalı, havalandırma bölmesine alınarak havalandırılmalıdır.
  2. b) Sıvılarla kimyasal sterilizasyon: Uygun olarak kullanıldığında bakteri, mantar, tüberküloz basili ve virüslerin tüm şekillerini yok eder. Sterilizasyon solüsyonu olarak genellikle gluteraldehit ve formaldehit kullanılır. Gluteraldehitin %2’lik solüsyonu etkilidir. Genellikle sistoskop, bronkoskop gibi lensli aletlerin sterilizasyonunda kullanılır. Sterilizasyonun gerçekleşmesi için aletler on saat glutaraldehitte bekletilmelidir ve kullanılmadan önce içinden distile su geçirilerek iyi havalandırılması sağlanmalıdır.

Sterilizasyonkavramı günümüzde de özellikle dünyanın artık küçük bir köy halini alması ile daha çok önem kazanan bir kavram olmuştur. Çünkü artık farklı coğrafyalara özgü hastalık türleri de globalleşme ile birlikte tüm dünya da gözükebilir hale gelmişlerdir. Bu saye de sterilizasyon kavramı da büyük önem arz etmeye başlamıştır.