28 Mart 2024 Perşembe
Ana SayfaSağlıkBeslenmePestisit nedir, zararları neler? Hangi besinlerde var? Kalıntısı nasıl temizlenir?

Pestisit nedir, zararları neler? Hangi besinlerde var? Kalıntısı nasıl temizlenir?

İçerikleri

Bugün sizlerle son zamanlarda gündemde olan ve bazı yanlış anlamalara neden olan bir konu hakkında paylaşımda bulunacağız: sürekli medyada duyduğumuz pestisit nedir, ne işe yarar? İnsanlar genellikle pestisiti, insektisit yani böcek ilacı ile karıştırıyor. Ancak pestisit daha genel bir terimdir ve daha birçok farklı kimyasal türünü kapsar.,

Pestisit Nedir, Ne İşe Yarar?

Peki, pestisit nedir? Pestisit haşereleri kontrol etmek, yok etmek, kovmak veya çekmeyi amaçlayan her türlü maddeye verilen isimdir. Bir hasara, maddi kayba, hastalık bulaştırmaya veya yeni hastalık üretmeye neden olan her türlü canlı organizmaya da haşere adı verilmektedir. Haşereler böcek veya fare gibi hayvanlar olabileceği gibi, yabani otlar gibi istenmeyen bitkiler veya bitki hastalıkları veya virüsleri gibi mikroorganizmalar da olabilirler.

Haşereler daha insanlar dünyada yokken, dünyamız için büyük bir sorun olmuştur. Dinozorların nesli tükenmiş olabilir ancak o dönemden kalma ve 350 milyon yıldır yaşayan hamamböcekleri bilinen en eski haşere türüdür. Böcekler, bakteriler ve kemirgenler tarafından yayılan çeşitli bulaşıcı hastalıklar kara veba ve sarı humma gibi toplumumuzda son derece ölümcül salgınlara neden olmuşlardır. Yaklaşık 150 yıl önce İrlanda’da bir mantar türünün neden olduğu patates kıtlığı ülkü nüfusunun üçte birinin hayatını kaybetmesine neden olmuştu.

Günümüzdeki teknolojik gelişmeler ve bu alandaki uzun yıllar boyunca biriktirilen engin bilgi birikimi sayesinde artık bu gibi büyük kitleleri etkileyen ve istenmeyen durumların önüne kolayca geçebiliyoruz. İşte, tam bu noktada pestisit ne işe yarar sorusunun da yanıtını dolaylı yoldan vermiş oluyoruz. Bugün bir salgından, ürün kıtlığından veya insan ırkının geleceğini tehdit eden herhangi bir etkenden korkmuyorsak, bunun en büyük nedeni bu alanda kat ettiğimiz yoldur.

Pestisitler doğal veya sentetik olmak üzere iki gruba ayrılır. Doğal türler arasında haşereleri yok eden bacillus thuringiensis gibi canlı organizmalar da bulunur. Ayrıca evlerimizde kullandığımız klozet temizleyici, küf sökücü, dezenfektanlar gibi birçok ürününün içeriğinde de pestisit var. Gelin pestisit türlerini birlikte detaylıca inceleyelim:

Pestisit Çeşitleri Nelerdir?

Sıra geldi pestisit çeşitleri nelerdir sorusunu yanıtlamaya. Pestisitler genel olarak yok ettikleri haşere türlerine göre gruplandırılmaktadır ve bunu altı alt başlıkta ele almak mümkündür.

  • İnsektisidler – Böcek ilaçları
  • Herbisitler – Ot ilaçları
  • Rodentisitler – Fare ilaçları
  • Bakterisitler – Bakteri ilaçları
  • Fungisidler – Mantar ilaçları
  • Larvisidler – Larva ilaçları

Bu sınıflandırmaya ek olarak, pestisit türlerini biyoçözünürlüklerine göre sınıflandırmak da mümkündür. Bu sınıflandırmaya göre:

  • Biyoçözünür – Biyoçözünür pestisitler, mikroplar ve diğer yaşayan organizmalar tarafından zararsız bileşenlere parçalanabilen türdür.
  • Kalıcı – Kalıcı tür ise parçalanmadan önce bütünlüğünü en az aylar ve hatta yıllar boyunca koruyan türdür.

Son olarak pestisit türlerini kimyasal içeriklerine ve üretim tekniklerine göre sınıflandırmak da mümkündür:

  • Organofosfat – Çoğu organofosfatlar böcek ilacıdır ve böceklerin sinir taşıyıcılarının fonksiyonlarını düzenleyen enzimlere müdahalede bulunarak, organizmaların sinir sistemini etkiler.
  • Karbamat – Organofosfatlar gibi karbamatlar da sinir taşıyıcılarının fonksiyonlarını düzenleyen enzimlere müdahalede bulunarak, organizmaların sinir sistemini etkiler. En büyük farkı ise enzimler üzerindeki etkinin zaman içerisinde kendiliğinden yok olmasıdır.
  • Organoklor – Geçmiş zamanda çok sık kullanılan bu tür, çok kalıcı ve hem çevre hem de insan sağlığı üzerinde ciddi hasarlara neden olduğundan dolayı günümüzde birçok ülke tarafından yasaklanmıştır.
  • Piretroid – Bu tür, çiçeklerde doğal olarak üretilen bir pestisit olan piretrinin sentetik türüdür. Bu insan yapımı pestisit türünün geliştirilmesindeki en büyük amaç,  doğa içerisindeki kararlılığı en üst düzeye çıkartmaktır.
  • Sülfonilüre Herbisitler – Sülfonilüre herbisitler çok çeşitli yabani ot kontrolü için geliştirilmiş ticari ürünlerdir.
  • Biyopestisitler – Biyopestisitler ise hayvanlar, bitkiler, bakteriler ve belirli türdeki minerallerden elde edilen doğal maddelerden türetilen türdür.

Pestisit Nerelerde Kullanılır?

Artık pestisit türleri hakkında yeterli bilgiye sahip olduğumuza göre, sıradaki önemli soruyu yanıtlayalım: pestisit nerelerde kullanılır? Mevcut yasalar ve düzenlemeler, üreticilerin haşereleri önlemek amacıyla bazı yönetim uygulamalarını kullanmayı zorunlu kılmaktadır. Ancak üreticiden kastımız sadece çiftçi değil, üretimden kastımız da sadece tarım ürünleri değildir. Halk tarafından ekim nöbeti olarak bilinen aynı tarlada her dönemde farklı ekinlerin yetiştirilmesi için ekim öncesi ve sonrasında, besin uygulamalarında, temizlik hizmetlerinde ve ekim için en doğru ürünün belirlenmesi gibi çeşitli alanlarda pestisitler yaygın olarak kullanılmaktadır. Hatta su altında bile kullanım alanları mevcuttur.

Ancak halk arasında bilinen en yaygın kullanım alanı organik tarımcılıktır. Dünya genelinde organik tarımda bu gibi ilaçların kullanım oranını azaltmak için çeşitli teşviklere ve girişimlere yeni yeni başlanmıştır. Ancak günümüzde pestisitlerin ülkemizde en sık kullanıldığı alan organik tarımdır. Bu tarım türünde çiftçiler ve üreticiler kemik unu, kompost ve gübre gibi doğal besinler kullandıklarından dolayı biyolojik haşere kontrol yöntemlerini tercih etmektedir.

Peki, biyolojik haşere kontrolü nedir? Bu kontrol türünde genellikle avcı böcek türleri alana salınmakta ve mahsulleri tahrip eden zararlı haşereleri yemeleri sağlanmaktadır.

Bunlara ek olarak ev temizlik ürünleri dahil olmak üzere günlük hayatımızda kullandığımız birçok ürünün içinde de pestisit bulmak mümkündür. Örneğin sıvı sabunların büyük bir kısmı, gerekli hijyeni sağlamak için pestisit içermektedir. Belediyeler başta çocuk parkları olmak üzere halka açık ve sık kullanılan alanları düzenli olarak pestisitler ile ilaçlayarak insan sağlığı için zararlı bakteri ve mikropların yok edilmesini sağlamaktadır.

Pestisit Hangi Sebze ve Meyvelerde Var?

Yapılana araştırmalar pestisit kalıntılarının ürünler üzerinde uzun süre kaldığını kanıtlamıştır. Bu da aklımıza pestisit hangi meyve ve sebzelerde var sorusunu getiriyor. Uzmanlar, geleneksel yöntemlerle yetiştirilen meyve ve sebzelerin %70’inin 230 farklı türdeki pestisit içerdiğini belirtmektedir.

Amerikan Tarım Bakanlığı’nın yaptığı son araştırmaya göre çilek ve ıspanak en çok pestisit tutan meyve ve sebze. Yapılan araştırmalarda çileklerin yaklaşık 20 pestisit türünü barındırdıklarını ve ıspanağında diğer tüm meyve sebzelere kıyasla ağırlık bakımından yaklaşık olarak iki kat daha fazla pestisit içeriği barındırdığını göstermiştir.

Konu pestisit tutma olduğunda ıspanağı ve çileği sırasıyla;

  • Nektarin
  • Elma
  • Üzüm
  • Şeftali
  • Kiraz
  • Armut
  • Domates
  • Kereviz
  • Patates
  • Biber türleri takip ediyor.

Ülke genelinde yapılan bir başka araştırmaya göre geleneksel yöntemlerle yetiştirilen şeftali, kiraz ve elmaların %98’inde en az bir tür pestisit olduğu saptanmış.

Peki bu kimyasallara maruz kalmak bizler için ne kadar tehlikeli? Bu konu hakkında ülkemizde Tarım ve Ormancılık Bakanlığı tarafından yapılan düzenlemeler doğrultusunda insan sağlığı için zararlı olduğu klinik araştırmalarla kanıtlanmış birçok toksik kimyasal kullanımı yasaklanmıştır. Ancak faydalı olarak bilinen pestisitler üzerindeki olası etkiler üzerine yapılan araştırmalar devam etmektedir. Yakın zamanda yapılan araştırmalardan biri uzun süre pestisitlere maruz kalmanın doğurganlığı azalttığını iddia etmektedir.

Mevcut pestisit maruziyeti ve bunların insan sağlığı üzerindeki uzun soluklu etkilerini kanıtlamak için daha fazla çalışma yapılmasına gerek var. Uzmanlar da genellikle organik yöntemlerle üretilen meyve ve sebzelerin daha az pestisit kalıntısına sahip olduğunu belirtmektedir.

Tüm bunlara ek olarak bazı meyve ve sebzeler, diğerlerine kıyasla daha az pestisit kalıntısı barındırmaktadır. İşte, diğer mahsullere kıyasla daha az pestisit barındıran meyve ve sebzeler:

  • Avokado
  • Mısır
  • Ananas
  • Lahana
  • Soğan türleri
  • Bezelye
  • Papaya
  • Kuşkonmaz
  • Mango
  • Patlıcan
  • Kavun
  • Karnabahar
  • Brokoli

Pestisitin İnsana Zararları Nelerdir?

Pestisitler zehirli maddelerdir ve kimi zaman ne yazık ki haşereler dışındaki canlıları da etkileyebilirler. Bu yüzden yazımızın bu kısmında pestisitin insana zararları nelerdir sorusuna yanıt vereceğiz. Toksik olduklarından dolayı insan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere neden olabilen bu pestisitler solunum sorunlarından kansere kadar birçok farklı rahatsızlığa neden olabiliyor.

Bazı türler akut toksik olabilir. Bu, tek bir soluma veya cilde temas sonucunda son derece zararlı veya ölümcül tehlike yaratabilecekleri anlamına geliyor. Belirtiler genellikle maruziyetten hemen sonra görülse bile, kimi vakalarda 48 saat sonrasına kadar görüldüğü de olmaktadır. Bu türdeki zehirlenmeler şu gibi belirtilere neden olur:

  • Solunum yolu tahrişi, boğaz ağrısı ve öksürük
  • Alerjik reaksiyon
  • Göz ve cilt tahrişi
  • Mide bulantısı, kusma ve ishal
  • Baş ağrısı ve bilinç kaybı
  • Aşırı yorgunluk ve halsizlik

Kimi pestisit türlerinin zararları uzun vade görülmektedir ve genellikle düzenli olarak maruz kalma sonucu ile meydana gelir. Düşük dozda oluşan bu maruziyet etkilerini hemen göstermez ama uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına neden olur. Bu sağlık sorunları arasında en yaygın görülenleri şunlardır:

  • Parkinson hastalığı
  • Astım
  • Depresyon ve anksiyete
  • Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
  • Lösemi ve hodgkin dışı lenfoma gibi kanser türleri

Pestisit türlerinin büyük bir çoğunluğu kanserojendir, yani bazı hücrelerinizin kontrolsüz olarak çoğalmasına ve çevredeki dokulara yayılmasına neden olur. Pestisitlere tek seferlik maruz kalmalar çok nadiren kansere neden olur ancak düşük dozlarda bile olsa düzenli olarak pestisitlere maruz kalmak mutlaka kansere neden olmaktadır.

Pestisitin insan sağlığına zararları bunlarla da sınırlı değil. Bu ürünlerin içinde bulunan kimyasal türleri, birbiri ile reaksiyona girip farklı etkilere neden olabilmektedir. Tıpta genellikle buna kokteyl etkisi denir. Her insan her gün bu kokteyl etkisine maruz kalmakta ve düşük dozlarda bile olsa pestisitlere maruz kalmanın uzun vadede sağlığımız üzerinde ne gibi etkiler yaratabileceğini kestirmek imkansızdır. Bu alan üzerinde araştırma yapmak çok uzun süreler ve çaba gerektirdiğinden dolayı, ne yazık ki yeterince araştırma yürütülmemektedir.

Pestisit Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?

Belki de en önemli sorulardan birini ele almak üzereyiz: pestisit zehirlenmesi belirtileri nelerdir? Unutmayın ki, herhangi bir zehirlenmede ne kadar erken tespit ve müdahale olursa, kişinin genel sağlığı için o kadar faydalıdır. Bu yüzden pestisit zehirlenmesinin ilk belirtilerini hakkında bilinçli olmak çok önemlidir. Yapılması gereken ilk şey, kişiyi zehirlenmeye neden olan alandan bir an önce uzaklaştırmak, kirlenen giysilerini çıkartmak ve temasın gerçekleştiği bölgeleri yıkamaktır. Bu basit yöntemlerle bir kişinin hayatını kolayca kurtarabilirsiniz.

Pestisit zehirlenmesinin belirtileri diğer zehirlenme belirtileri ile aynıdır. Genellikle sıcak çarpması, gıda zehirlenmesi, astım ve diğer hastalıklarla karıştırılmaktadır. Kişi, sırf pestisit kullandıktan sonra hastalandı diye, kişinin zehirlendiğini söylemek mümkün değildir.

Zehirlenme belirtileri tek seferde yüksek miktarda toksik maddeye maruz kalma veya uzun süre boyunca düşük miktarda ama düzenli olarak toksik maddeye maruz kalma gibi sebeplerden meydana gelebilir. Pestisit zehirlenmeleri iki ana gruba ayrılmıştır:

Akut Zehirlenme: Bu zehirlenme türü tek seferlik maruziyet sonucunda meydana gelen ciddi bir zehirlenmedir. Belirtileri genellikle aniden görülmeye başlansa bile kimi vakalarda sonradan da görülmektedir.

Kronik Zehirlenme: Bu zehirlenme türü ölümcül olmayan düşük dozlara, uzun süreler boyunca düzenli olarak maruz kalma sonucu meydana gelmektedir. Belirtilerin çoğunda gerginlik, refleks kayıpları, sinirlilik ve genel sağlığın bozulması gözlemlenmektedir. Hayvanlar üzerinde yapılan bazı araştırmalar, uzun süre pestisitlere maruz kalan hayvanların üreme sağlığında da ciddi gerileme olduğunu kanıtlamıştır.

Hafif Pestisit Zehirlenme Belirtileri
  • Baş ağrısı
  • Halsizlik
  • Bitkinlik
  • Baş dönmesi
  • Huzursuzluk
  • Sinirlilik
  • Terleme
  • Bulantı
  • İshal
  • İştahsızlık
  • Kilo kaybı
  • Dehidrasyon
  • Mide bulantısı
  • Eklem ağrıları
  • Cilt veya gözde kaşıntı
  • Burun ve boğazda tahriş
Orta Derece Pestisit Zehirlenme Belirtileri
  • Mide bulantısı
  • İshal
  • Aşırı salya üretimi
  • Mide krampları
  • Aşırı terleme
  • Titreme
  • Kas koordinasyonunu kaybetme
  • Kas seğirmesi
  • Bitkinlik
  • Kafa karışıklığı
  • Bulanık görme
  • Solunum zorluğu
  • Öksürük
  • Çarpıntı
Ciddi Pestisit Zehirlenme Belirtileri
  • Yüksek ateş
  • Aşırı susama
  • Solunum zorluğu
  • Kusma
  • Kontrol edilemeyen kas seğirmeleri
  • Göz bebeğinin büyümesi
  • Kasılmalar
  • Soluma zorluğu
  • Bilinç kaybı

Pestisit Kalıntısı Nasıl Temizlenir?

Artık pestisitler hakkında bilinçlendiğimize ve bu ürünler hakkında her şeyi öğrendiğimize göre geriye tek bir soru kaldı: pestisit kalıntısı nasıl temizlenir? Pestisit kalıntıları cildinizde, kıyafetlerinizde ve kullandığınız ekipmanlarda birikebilmektedir. Bu yüzden ilk olarak pestisit kullanmadan önce uygun ekipmanları ve kıyafetleri kullandığınızdan emin olmalı ve her pestisit kullanımından sonra arınmak için mutlaka duş almalısınız.

Unutmayın ki pestisitler bitkilerinizin ve mahsullerinizin üzerinde yaşayan haşereleri öldürmek için en etkili yoldur fakat aynı zamanda hem kendi hem de ailenizin sağlığını da tehdit edebilirler. Üzerinize bulaşan kimyasalları evinize taşıyabilir ve bağışıklık sistemi henüz güçlenmemiş çocuklarınıza bulaştırabilirsiniz. Bu yüzden pestisit kalıntılarının temizliği belki de dikkat etmeniz gereken en önemli husustur. Bu yüzden bu konuyu iki ana başlık altında incelemek yerinde olacaktır.

Pestisit Kullanımı Sırasında

  • Kullanım sırasında gözlerinizi ovuşturmayın, eldiven bile kullanıyor olsanız cildinize temas ettirmeyin.
  • Eldivenlerinizi çıkarmadan önce eldivenleri bol su ve sabun ile yıkayın, ardından çıkartın.
  • Botlarını veya ayakkabılarınızı da bol su ve sabunla yıkamayı unutmayın.
  • Çıplak ellerinizle koruyucu giysinize temas etmeyin.
  • Bir şey yemeden, içmeden ve tuvaleti kullanmadan önce mutlaka ellerinizi ve yüzünüzü bol su ve sabun ile yıkayın.
  • Kıyafetlerinizin ve ayakkabılarınızın üzerindeki pestisit kalıntıları saçılabileceğinden gideceğiniz veya oturacağınız yerlere dikkat edin.
  • Temizlik için kullandığınız araç ve gereçleri başka bir şey için kullanmadığınızdan emin olun.

Pestisit Kullanımı Sonrasında

  • Bol su ile eldivenlerinizi ve botlarınızı yıkayın.
  • Eldivenlerinizi çıkarmadan önce koruyucu giysinizi çıkartın. Kıyafetlerinizde bir yırtık olup, olmadığını kontrol ettikten sonra botlarınızı çıkartın.
  • Pestisit bulaşan kıyafetlerinizi bir poşet veya plastik bir kap içerisinde muhafaza edin ve kesinlikle günlük kıyafetlerinizle aynı yere koymayın.
  • Eldivenlerinizi yıkayıp, çıkardıktan sonra herhangi bir yırtık için kontrol edin ve kıyafetlerinizden ayrı bir poşette muhafaza edin.
  • Yüzünüzü, ellerinizi, boynunuzu ve kollarınızı bol su ve sabun ile yıkayın.
  • Mümkün olan en kısa süre içerisinde duş alın ve özellikle saçlarınızı bol sabunla yıkayın.

Pestisit Nedir, Ne İşe Yarar Hakkında Son Söz

Pestisit nedir, ne işe yarar adlı yazımızın sonuna geldik. Pestisit kullanımı ve olası zararları hakkında bilmek isteyebileceğiniz her ayrıntıyı kaleme aldığımız bu yazımızın sevdiklerinizle paylaşmayı unutmayın. Unutmayın ki, birçok sağlık sorunu alınacak basit önlemlerle engellenebilinmektedir.

Pestisit nedir, zararları neler? Hangi besinlerde var? Kalıntısı nasıl temizlenir?